Pierre Boulle: de geestelijke vader van de “Apenplaneet”
Pierre Boulle wordt ook wel eens de man met vier levens genoemd. Vele mensen krijgen geen enkele associatie met zijn naam, nochtans is hij een zeer verdienstelijke mens en auteur geweest. Naast Jules Verne was hij waarschijnlijk de meest invloedrijke Franse auteur in het sciencefictiongenre.
Wanneer namen vallen van zijn oeuvre, zoals “La Planète des singes”, inderdaad ja, de Apenplaneet de saga die nu terug furore maakt op het witte boek en al talrijke filmversies heeft gekregen, of “Le “pont de la rivière Kwai”, de uiterst succesvolle “Bridge on the River Kwai” meesterlijk bewerkt tot een film met Alec Guiness, gaan er wel belletjes rinkelen.
Biografie
Pierre Boulle werd geboren op 20 februari 1912 in een bourgeois familie in het Franse Avignon. Hij heeft een onbezorgde gelukkige jeugd zonder bijzondere gebeurtenissen. Zijn ingenieursdiploma steekt hij op zak in 1933 in Parijs, waarna hij terugkeert naar zijn geboortestad. Dit is de afronding van zijn eerste levenservaring.
In 1936 krijgt hij een betrekking aangeboden in Maleisië enkele kilometers buiten Kuala-Lumpur als agronoom ingenieur. Hij werkt op een rubberplantage van het Engelse bedrijf Socfin. Het is daar dat de auteur in hem wakker wordt, hij observeert, leert vooral heel veel, en valt van de ene verwondering in de andere. Het is hier dat hij pakken inspiratie zal opdoen voor zijn latere literaire werken. Zijn idyllisch leven wordt grondig overhoop gegooid door de tweede wereldoorlog. Na de oorlog keert hij terug naar Maleisië waar hij nog drie jaar zal verblijven.
Pierre Boulle tijdens de Aziatische oorlog (1939-1946)
Hij werd gemobiliseerd in 1939 in Saigon (Vietnam) en verlaat pas de actieve dienst in 1941. In juli keert hij terug naar Singapore en neemt hij vrijwillig dienst in de Forces Françaises Libres. Hij werkt er als liaisonofficier en werkt nauw samen met Engelse strijdkrachten. Hij krijgt van de Engelse militaire geheime dienst zelfs een cursus spionage en sabotage.
In 1942 wordt hij een heuse spion en gaat hij door het leven als de Brit Peter John Rule, zijn pseudoniem die hij gebruikt in de strijd tegen de Japanners. In augustus van hetzelfde jaar wordt hij gevat op een zelfgemaakt bamboevlot op de rivier Namna dicht bij Hanoi. Na een schertsproces wordt hij veroordeeld tot levenslange dwangarbeid door de Japanners.
Twee jaar later slaagt Pierre Boulle erin te ontsnappen, en kan hij de vrije Franse Strijdkrachten terug vervoegen. Na de oorlog wordt hij bedolven door eretekens van zowel de Franse regering van De Gaulle als de Engelse overheid. Hij krijgt prestigieuze Croix de Guerre, médaille de la résistance en de War Medal om er maar enkele te vernoemen.
Het is duidelijk dat deze periode in zijn leven determinerend is geweest voor de man én de schrijver Pierre Boulle. Zijn ervaring heeft hem getekend, maar ik ben in de overtuiging dat het ook in deze periode was dat hij psychologisch in reine was met zichzelf.
De auteur
De eerste roman van Pierre Boulle was: “William Conrad” gepubliceerd in 1950. Hij was toen 38 jaar en had geen enkele literaire vorming, maar zijn verhaal over geheime operaties en spionnen had een bijzondere authentieke kwaliteit. Hij kon zowel de lezers als de critici bekoren.
In 1952 zou hij een eerste meesterwerk afleveren met “Le pont de la rivière Kwai”, dit boek en de verfilming vijf jaar later zou hem terecht internationale roem opleveren. De film van David Lean haalde zeven Academy Awards binnen. Critici zijn het eens dat dit één van de meest belangrijke oorlogsverfilmingen is die de Aziatische strijd belichten. Verkeerdelijk werd aangenomen dat hij dit bezoek schreef gebaseerd op zijn eigen autobiografie. Dit is foutief ondanks dat hij uiteraard in dezelfde regio actieve strijd had meegemaakt als spion en als soldaat.
In 1963 leverde hij de bestseller “La planète des singes” af, welke nu nog steeds wordt beschouwd als één van de grote klassiekere uit de sciencefiction literatuur. Deze roman werd ondertussen al negenmaal verfilmd, kreeg een televisieserie en een tekenfilmreeks. Wat we vooral hier moeten herinneren dat er in al deze verfilmingen een loopje werd genomen met het originele boek. Het boek zelf heeft veel meer psychologische diepgang dan de Hollywood-films.
Pierre Boulle postuum
Pierre Boulle kwam te overlijden in 1994. Hij werd gecremeerd en zijn resten werden geplaatst in het columbarium van Père Lachaise in Parijs, ook de begraafplaats der beroemdheden genoemd. In 2002 werden zijn resten overgeplaatst naar een familiezerk in Avignon.
Vijf jaar na zijn overlijden deed zijn familie een ongelooflijke ontdekking. Op een zolderkamer vonden ze tienduizenden pagina’s van bijna onleesbare manuscripten die zich in een zeer slechte staat bevonden. Honderden pagina’s dienden te worden gerestaureerd. Uit dit titanenwerk kwam een nieuw roman tevoorschijn: “L’Archéologue et le Mystère de Néfertiti”. Men denkt dat dit werk werd geschreven tussen 1949 en 1951, het werd gepubliceerd in 2005. Een ander werk: “”L’Enlèvement de l’Obélisque” werd eveneens uitgebracht.
Zijn erfgenamen hebben de vondst geschonken aan de Nationale Bibliotheek van Frankrijk.
Bibliografie
Romans :
William Conrad (Julliard, 1950)
Le Sacrilège malais (Julliard, 1951)
Le Pont de la rivière Kwaï (Julliard, 1952) – Prix Sainte-Beuve 1952
La Face (Julliard, 1953)
Le Bourreau (Julliard, 1954)
L’Épreuve des hommes blancs (Julliard, 1955)
Les Voies du salut (Julliard, 1958)
Un métier de seigneur (Julliard, 1960)
La Planète des singes (Julliard, 1963)
Le Jardin de Kanashima (Julliard, 1964)
Le Photographe (Julliard, 1967)
Les Jeux de l’esprit (Julliard, 1971)
Les Oreilles de jungle (Flammarion, 1972)
Les Vertus de l’enfer (Flammarion, 1974)
Le Bon léviatan (Julliard, 1977)
Les Coulisses du ciel (Julliard, 1979)
L’Énergie du désespoir (Julliard, 1981)
Miroitements (Flammarion, 1982)
La Baleine des Malouines (Julliard, 1983)
Pour l’amour de l’art (Julliard, 1985)
Le Professeur Mortimer (Éditions de Fallois, 1988)
Le Malheur des uns… (Éditions de Fallois, 1990)
À nous deux Satan (Julliard, 1992)
L’Archéologue et le mystère de Néfertiti (Le Cherche-Midi, 2005) – postuum werk
Talloze, kortverhalen, scenario’s, filmscripts, essays.
Bedenking
Na het lezen van zijn werken, en het raadplegen van verschillende bronnen, lijkt het mij zonder risico te verklaren dat Pierre Boulle een ingewikkelde persoonlijkheid had. Niet alleen was deze man zeer bescheiden, hij was eigenlijk wel een echte oorlogsheld, hij leek ook hardnekkig te twijfelen aan zijn literaire vruchten. Bewijs hiervan is de talrijke onuitgebrachte ontdekte manuscripten. Hij bracht blijkbaar enkel een boek uit wanneer hij er 200% achter stond, een perfectionist a la lettre dus.
De “Apenplaneet” is volgens mij zijn meest interessante stuk. Niet alleen is het een prachtig sciencefictionverhaal, volgens mij is het een stille aanklacht in de schaduw tegen de “mensheid” van zijn tijd. In het boek zie ik niet alleen een aanklacht tegen het kolonialisme, maar ook een misprijzende kijk op de menselijke arrogantie. Het feit dat hij de Nemesis-held strijd verkiest tussen mensen en apen, is mijn inzien ook een sublieme aanklacht tegen de oorlog. Het werk is revolutionair voor zijn tijd, gezien hij toen al de vraag stelde “wat is menselijkheid”, “aan welke voorwaarden moet men voldoen om humaan te zijn?”. Denk niet dat Pierre Boulle de mens hoog opliep met zijn medemensen. In dit werk worden existentialistische vragen gebracht zoals “wat is intelligentie?” “wat is humaan?” en “is het menselijk ras door zijn eigen arrogantie gedoemd om te verdwijnen?”. Zijn werk is in dit opzicht visionair, de apen zijn symbolen voor andere gevaren, waarmee we nu al kennis mee maken. Het opvoeren van apen, naaste verwanten van de mens, was geniaal. Is de echte boodschap niet “de mens zal de mensheid vernietigen?”.
Mijn laatste opmerking is er één van onbegrip omdat we hier een geniale persoon hebben die relatief anoniem is bij de massa. Zijn boeken brachten magistrale verfilmingen mee, maar zijn eigen leven had zelf alle ingrediënten om een prachtig verhaal te tonen aan de mensen. Het is net alsof de geest van Pierre Boulle rust in de schaduw, een plaats waar hij ook tijdens zijn leven graag strategisch in vertoefde. Pierre Boulle heeft een leven gehad à la Ian Fleming, doch vraag aan honderd mensen wie schreef de “Apenplaneet” slechts een handvol zal het antwoord weten. Zonde.
Wat mij betreft mag Pierre Boulle in één adem vernoemd worden met Jules Verne, Alexandre Dumas en Victor Hugo. Een auteur is ook veel meer dan zijn meesterwerken, de andere werken van de Franse meester van de subtiele ironie kan ik aanbevelen.
© Thalmaray
