Het vreemde gevecht van WO2: Amerikanen en Duitsers vechten samen

Schloss Itter – In de stuiptrekking van de tweede wereldoorlog was het niet ongewoon dat chaotische dingen gebeurden. Europa was een smeltkroes van vluchtende burgers, uitgeputte strijders, krijgsgevangenen en helse gevechten. Onder het Derde Rijk was het soms moeilijk uit te maken wie er vriend of vijand was. Naast het fanatisme van de nazi’s was er bij de ineenstorting van wat eens het duizendjarige rijk had moeten worden ook vaak een wissel van trouw bij vele mensen. Enkele dagen voor de zelfmoord van de Führer begonnen verschillende fracties in Duitsland elkaar te bekampen terwijl zowel in het Westen als het Oosten de geallieerde hun opmars onverminderd verderzetten. Wat velen niet weten is het verhaal van het zogenaamde “Laatste gevecht”, een militaire schermutseling die niet terug te vinden is in de geschiedenisboeken.

De feiten

Op 5 mei 1945, drie dagen na de dood van Adolf Hitler bereikten drie Sherman tanks van de 12de gepantserde divisie een Oostenrijks kasteel in Tirol genaamd Schloss Itter. Het eeuwenoude kasteel was door de nazi’s ingericht als bijzondere gevangenis voor verschillende Vips, waaronder verschillende ex-premiers van Frankrijk en de ex-bevelhebbers van het Franse leger.

In de chaos dook plotseling het 17de Waffen S.S Panzer-Grenadier Divisie om het kasteel te heroveren. De S.S-leiding had tevens de executie bevolen van alle gevangen incluis de voorname politici zoals de gevangengenomen Franse premier Eduard Daladier. De Amerikanen maakten geen enkele kans tegen de elite soldaten van de zwarte brigades van de S.S. Pikant detail was dat de troonopvolger van Hitler Admiraal Dönitz eigenlijk al de onvoorwaardelijke overgave van Duitsland had bevolen. De S.S. besloot door te vechten tot de laatste man.

In de wanhoop besloten de Amerikanen om het kasteel met alle middelen te verdedigen samen met de Franse (ex)gevangenen.

In de enkele minuten tijd om een cruciale beslissing te nemen gaf de Amerikaanse bevelhebber toestemming aan de ex-Wehrmacht soldaten om samen met hen te wapens op te nemen tegen de gevreesde S.S. Een groot deel van het garnizoen die had gecapituleerd voor de Amerikaanse bevrijders boden zich spontaan aan om het kasteel en de politieke gevangenen te beschermen.

Het was het enige bekende wapenfeit van Amerikanen en Duitsers samen tegen een gemeenschappelijke vijand en in dit opzicht totaal uniek te noemen.

Historisch

Niet alleen was het Duits-Amerikaans pact uniek in de geschiedenis, het was ook de enige maal dat Amerikaanse troepen een middeleeuws kasteel verdedigden. Het was ook nooit gezien dat politieke (ex)gevangenen samen met de Amerikanen de wapens opnamen tegen de nazi’s. Volledig uitzonderlijk was ook het feit dat verschillende Franse vrouwelijke burgers actief meestreden in de slag. Augusta Bruchlen, Christiane Mabire en Mevr. Weygand speelden zelf een bijzondere rol en streden in de eerste linie als volwaardige strijders.

Ondergewaardeerde helden

John “Jack” Lee de Amerikaanse bevelhebber nam een onorthodoxe beslissing die zonder twijfel het leven heeft gered van alle Amerikaanse en Franse mensen die verbleven in het kasteel. Hij was een niet alledaagse bevelhebber, ruw maar bijzonder intelligent en had niet de minste moeite om zich aan te passen aan bijzondere omstandigheden. Toen de S.S. troepen verschenen aan de horizon was hij dan ook vastberaden om uit deze hopeloze situatie te geraken.

De tweede onbezonnen held was Majoor Josef Gangl, een gerespecteerde Wehrmacht officier van de oude militaire stempel. Hij stierf terwijl hij de Franse gijzelaars beschermde tegen de oprukkende S.S. troepen. Zijn naam is onbekend bij het grote publiek hoewel zijn beslissing historisch niet onbelangrijk was en het breed uitgesponnen cliché dat alle Duitse officieren nazi gehersenspoelde pionnen waren totaal heeft tenietgedaan. Het verhaal van deze slag en het levensverhaal van Gangl zijn weinig of niet bekend, alleen in Oostenrijk en Duitsland zijn er erkenningen dat hij een held was van het antinazi verzet.

Onverwacht pact

Niet alleen was de samenwerking tussen een Amerikaanse hardline officier en een Duitse klassieke officier totaal onverwacht en onwaarschijnlijk, zo was ook het feit dat gevangenen politici de wapens opnamen met ideologische tegenstanders en zij aan zij stonden tegen het oprukkend geweld van de S.S. troepen die tot de dood trouw bleven aan de Führer. Na jaren van vetes en tegenstrijdige belangen begroeven deze mensen in enkele minuten tijd hun strijd bijl om die samen te werpen tegen de Duitse agressors.

Het rollenspel van bewaker en gevangenen werd op enkele seconden tijd grondig dooreengeschud en Wehrmacht soldaten aarzelden niet om hun leven te wagen voor de mensen die ze eens hadden opgesloten. De sfeer van wraak, de vragen van correct of incorrect zijn werden totaal irrelevant in het zien van de vuurkracht van de S.S.

De Ehrenhäflinge

De Ehrenhäflinge was de naam die gegeven werd aan bijzondere gevangenen in het Derde Rijk. Meestal ging het hier om prominenten van de veroverde gebieden en zelfs van ex-handlangers, een deel van de Franse gevangen in het kasteel Itter waren zelfs collaborateurs van het oude Franse Vichy regime die actief meewerkte met het Derde Rijk. Om één of andere reden werd beslist of gevangengenomen prominenten dienden te worden gevangengezet of niet. Sommigen werden koudweg geëxecuteerd anderen werden streng bewaakt en opgesloten in afgelegen kastelen.

Alle VIP-gevangenen werden bewaakt door de S.S., Heinrich Himmler zelf controleerde regelmatig de toestand van alle gevangenen. Op het einde van de oorlog werden ze soms ook wegens strategische redenen verhuisd. Op het einde van het Derde Rijk was het de bedoeling dat een groot deel van die gevangenen werden geëxecuteerd als represaille voor de invasie van Duitsland.

Epiloog van de slag

Uiteindelijk wonnen de verdedigers van het kasteel dankzij toegesnelde Amerikaanse hulptroepen. De overlevende S.S. mannen werden weggebracht naar een krijgsgevangenkamp, samen met de Duitse Wehrmacht soldaten die het avontuur nog konden navertellen. In een trieste ironie zouden ze samen terechtkomen in een Amerikaans militaire cel.

Jack Lee werd uiteindelijk bevorderd tot kapitein. Er zijn sterke aanwijzingen dat het Amerikaanse opperbevel verveeld zat met dit authentiek verhaal. Men deed er dan ook alles aan om geen ruchtbaarheid te geven aan het feit dat U.S. troepen broederlijk hadden gestreden tegen de S.S.

Jack Lee kreeg op latere leeftijd wel erkenning voor zijn fantastische prestatie en stierf in 1973 in de Verenigde Staten.

Bedenking

Dit bijzondere verhaal illustreert duidelijk dat er niets sterker is dan de overlevingsdrang. Het is fascinerend om te zien dat in het oog van de nakende dood heel veel zaken irrelevant worden en overtuigingen en vooroordelen noodzakelijk wijken.

De vraag is tevens waarom dit verhaal zo nodig moest verdwijnen in de vergetelheid? Bij eerste analyse heeft dit authentiek verhaal namelijk alle ingrediënten om een succesvol boek of een film te maken.

Historisch wordt de periode van het derde Rijk clichématig benaderd. Het was echter een tijdperk met enorm ingewikkelde complicaties niet alleen voor de protagonisten maar ook zeer zeker voor de gewone (vooral Duitse) burgers. Het tekstboek van goede bevrijder, slechte Duitser is dan ook een karikatuur. Hoewel het nationaal socialisme een zeer wijde draagkracht had onder Hitler was het incorrect aan te nemen dat alle Duitsers in staat waren tot de gekende gruweldaden.

Het laat ook zien dat in periode van chaos en ontreddering er heel vlug nieuwe allianties worden gemaakt met het oog op overleving.  Zelfs in de donkerste dagen van de geschiedenis overleven waarden zoals “menselijkheid”. Dergelijke verhalen laten doorschijnen dat er misschien toekomstig nog hoop is voor de mensheid.

 

© Thalmaray

Leave a Comment