De grote Depressie van 1929
De grote Depressie van 1929
In de Verenigde Staten wordt er zelfs vandaag nog met afgrijzen en respect gesproken over “The Great Depression”: de periode 1929-1940 toen de wereld verzonk in de grootste economische crisis van de twintigste eeuw. Oorspronkelijk ontstaan in de Verenigde Staten zou dit economische virus overslaan naar het wereldtoneel met ongekende cijfers van werkloosheid en armoede tot gevolg. Rijke en arme landen alleen werden verlamd door de crisis die de wereldeconomie op de rand bracht van de implosie. In bepaalde landen was een derde van de bevolking werkloos, in het beste geval was 25% van de actieve bevolking zonder uitzicht op een baan.
De menselijke drama’s waren niet te overzien. Deze periode wordt terecht nog vernoemd als een litteken in de geschiedenis van vele naties.
Opmerkelijk is dat anno 2012 deze depressie een gevoel geeft van déjà vu. De moderne wereld wordt nu terug geconfronteerd met het gevaar op nakende implosie en met dezelfde economische en menselijke tragedies. Deze parallellen tonen aan dat de mensheid niet leert uit de geschiedenis en dat de historische lessen door de overheden in de wereld werden genegeerd met weer rampzalige gevolgen. Om de remake te begrijpen is het altijd nuttig om het origineel te analyseren. Het is onuitstaanbaar dat de huidige crisis niet kon voorkomen worden, een trieste analyse.
De Beurscrash
De catastrofe begon op een moment dat vooral de Verenigde Staten zweefde op een gevoel van optimisme en rijkdom. Genadeloos veranderde de 29ste oktober van 1929 de illusie. Er volgde een beurscrash waarin alle aandelen kelderden met geen enkele hoop op een herstel van de financiële markten. De aandelen werden massaal te koop aangeboden, doch niemand verkocht er ook maar één van. De beurs die vroeger de enige weg was naar fabelachtige rijkdom, werd nu de snelweg naar het faillissement en de armoede.
Het onheil op de beurs was slechts het eerste onheil die de moderne wereld zou treffen. De banken die gretig had geïnvesteerd in beurseffecten werden meegesleurd in een spiraal van uitzichtloos verlies, en ze sloten één na één de deuren. De paniek bij de globale bevolking was compleet. In enkele uren haalden de mensen het weinige geld die nog op hun rekening stond af bij de banken die nog open waren, wat weer resulteerde in de sluiting van nog meer banken. Velen waren echter te laat en hun spaarcenten waren verdwenen als sneeuw voor de zon.
De industrie en de middenstand werden eveneens meegesleurd doordat ook zij massaal geld hadden verloren op de beurs en door de banken. Bedrijven begonnen collectief mensen te ontslaan of het aantal arbeidsuren drastisch te beperken.
De psychologische impact op de bevolking was immens, mensen begonnen te hamsteren en spendeerden enkel het weinige geld nog aan levensnoodzakelijke behoeftes. Deze gedwongen bezuinigingen waren verantwoordelijk voor talloze faillissementen en nog meer werkloosheid.
De graanschuur onder het stof
In vorige economische crisis waren de landbouwers meestal buiten schot gebleven omdat ze zelf voorziend waren in hun levensonderhoud. Men moet weten dat in deze periode in de geschiedenis de Verenigde Staten de graanschuur was van de wereld. De Amerikaanse landbouwers waren niet alleen de ruggengraat van Amerika, maar ook van de rest van de wereld. De economische ramp werd echter nog meer desastreus door de natuurlijke tegenslag die toesloeg in de Amerika. Sinds jaren heerste er een enorme droogte en bovendien waren er uitzonderlijk vele stofstormen die de oogsten deden mislukken. Verschillende gebieden werden eveneens getroffen door een gebrek aan gras te wijten aan decennia lange overbegrazing. Duizenden landbouwers dienden geld te lenen die ze niet meer konden terugbetalen. Een groot percentage van hen verloor alles, hun huis, hun vee, hun land en hun trots.
De reizende werkloze
Miljoenen mensen in de Verenigde Staten maar ook in Europa waren wanhopig op zoek naar een baan. Ter plaatse blijven was dan ook zo goed als een doodsvonnis, honderdduizenden begonnen dan maar een trektocht van stad naar stad op zoek naar werk. Wegens geldgebrek reisden ze clandestien mee op goederenwagons op zoek naar het geluk. Niet alleen arbeiders gebruikten deze methode maar ook vrouwen en kinderen.
Voor één enkele baan waren er soms meer dan duizend kandidaten. Algauw verschenen aan de rand van de grote steden, sloppenwijken die waren opgetrokken uit materialen die op straat lagen. Verschillende geruchten deden de ronde en de mensen hapten naar elke kleine sprank van hoop. Zo kwam er een ware volksverhuizing van het Amerikaanse platteland naar Californië. De reis was vol gevaren en de reële kans op verbetering was miniem. Deze Amerikaanse strijd werd later onsterfelijk gemaakt in het befaamde boek van John Steinbeck: “The Grapes of Wrath”.
Roosevelt en the New Deal
De wereldeconomie lag in scherven onder het presidentschap van Herbert Hoover. De publieke opinie keerde zich dan ook massaal tegen hem. In 1932 werd hij verslagen door Franklin Delano Roosevelt, een man in wie Amerika en de wereld hun hoop hadden gevestigd. Roosevelt bleek een man van actie te zijn, enkele dagen na zijn inauguratie besloot hij alle banken te sluiten. Ze konden alleen terug activiteiten starten wanneer ze hun stabiliteit konden aantonen. Na deze ingreep begreep de financiële wereld dat de macht van de banken aan banden werd gelegd door de staat. Onder Roosevelt begon voor het eerst de inmenging van de staat op alle aspecten va de economie. Roosevelt startte onmiddellijk help programma’s op voor bepaalde doelgroepen, één na één verkondigde hij maatregelen om getroffen groepen te helpen: de boeren, de werklozen.
Roosevelt was de man die de jarenlange inactiviteit van het regeringsapparaat zich persoonlijk ging bemoeien met de welvaart van de bevolking. Hoewel de maatregelen publiekelijk zeer gunstig werden onthaald waren ze slechts een paar druppels op een hete plaat, de economie zat zelfs op het eind van jaren dertig nog steeds in een diep dal.
Het einde van de depressie
Vreemd genoeg kwam deze economische ramp tot zijn einde door het ontbranden van een nieuwe ramp voor de mensheid. Nadat Japan Pearl Harbor had gebombardeerd had de Verenigde Staten geen andere keuze meer dan in de tweede wereldoorlog te stappen. De industrie en de mensen werden plotseling onontbeerlijk voor de oorlog. Wapens moesten massaal en uiterst snel worden geproduceerd. Werklozen konden dienst nemen in het leger en vrouwen kregen een baan in de oorlogsindustrie. Voedsel werd even belangrijk als kogels, en de landbouw werd nieuw leven in geblazen. Het zou uiteindelijk de intrede zijn van de Verenigde Staten in de tweede wereldbrand die de grote depressie zou laten uitdoven.
Vergelijking 1929-2012
Het is schrikwekkend om vast te stellen dat de oorzaak van beide economische rampen zoveel gemene factoren hebben. Men kan zich de vraag stellen waarom de overheden de banken zoveel vrijheden hebben teruggegeven. Een objectieve controle blijkt eveneens al voor meer dan 50 jaar gewoonweg onbestaande te zijn geweest. Ligt de oorzaak dat de politiek en de financiële wereld zoveel incestueuze relaties hadden dat de belangen van de banken gelijk stond met deze van de heersende politici?
In onze tijd van communicatie is het ook vreemd dat een legertje economen op geen enkel moment moord en brand hebben staan roepen. Het monopolie van de banken is blijkbaar alomvattend en bovendien zo goed als ontrefbaar. Worden deze economen het zwijgen opgelegd of zijn ze geassimileerd in een geprogrammeerd denken gedicteerd door de echte machthebbers van de wereld, de loge van het kapitaal?
Wanneer men vandaag de situaties bekijkt in de wereld kan men de voorbodes zien van de grote depressie van 1929. De toestanden in Spanje en Griekenland, het faillissement van staten zoals IJsland en de economische malaise is ronduit deprimerend.
In een arrogantie van de macht hebben ze een deel van de wereldbevolking opgezadeld met een Euro die naar alle waarschijnlijk zal imploderen, met niet te overziende gevolgen voor de inwoners van de Europese Unie en de wereld.
Het lijkt er ook sterk op dat net zoals Hoover indertijd de gevestigde politici krampachtig aan de macht willen blijven, een reeks nutteloze maatregelen uitvaardigen die alleen maar hun bevolkingen zullen treffen en wij afsteven naar een economische en menselijke ramp.
Feiten en Weetjes
Materiële hulp in de Verenigde Staten tijdens de grote depressie kwam uit een onverwachte hoek. Niemand minder dan Al Capone opende doorheen het land soepkeukens waar miljoenen mensen dagelijks langskwamen, voor velen was dit het enige eten van de dag.
Op 29 oktober ging er in een korte tijd 14 miljard dollar verloren, op het einde van de week was dit al 30 miljard dollar. Dit was het tienvoudige van het Amerikaanse nationaal budget toen en een veelvoud van de totale kost voor wereld oorlog één. Omgerekend naar de waarden van vandaag was dit 477.587.032.770,41 dollar.
In New York was er in de eerste dagen een ongeziene golf van zelfmoorden. De meesten sprongen gewoon uit de hoge flatgebouwen.
Op de dag dat de crisis begon zakte de Dow Jones index maar liefst 89%, de index herkreeg zijn vroeger hoogtepunt slechts in 1955.
Een schapenboer wou zijn dieren niet laten verhongeren en sneed eigenhandig 3.000 schapen de keel over.
De foto’s van de Amerikaanse Dorothea Lange tijdens de grote Depressie zijn de beste referenties voor het menselijk leed, ze werd er wereldberoemd door.
De mode industrie wijzigde enorm door de depressie, klederen werden soberder en moderner.
Het bruto nationaal product in Amerika daalde 50% tijdens de crisis.
¼ mensen zaten zonder werk en een andere ¼ had loon vermindering.
De helft van de kinderen was tijdens de depressie ondervoed. Velen hadden geen dak boven hun hoofd noch medische verzorging.
Een van de befaamde werkloze reizigers was Woody Guthrie die later een legendarische folkzanger en auteur werd.
Het spel Monopoly voor het eerst verdeeld in 1935 werd razend populair omdat de mensen zich in hun fantasie even rijk konden voelen.
Walt Disney symboliseerde de Grote Depressie in zijn animatie film “The Three Little Pigs”. De wolf was symbool voor de crisis, de kleine biggetjes waren de arme mensen.
Tijdens de depressie gingen ongeveer 80 miljoen Amerikanen wekelijks naar de cinema, een absoluut record. Blockbusters van die tijd waren: “Gone with the Wind”, “The Wizard of Oz” en “King Kong”.
De zwarte bevolking had het meeste te lijden onder de grote depressie.
Tussen 1930 en 1935 gingen 750.000 boerderijen financieel ten onder.
De grote depressie is mede verantwoordelijk voor de opkomst van het fascisme en dus ook voor de tweede wereldoorlog.
De misdaad golf was gigantisch en de arme mensen hadden eerder sympathie voor de gangsters zoals John Dillinger, Ma Barker en Bonnie en Clyde.
De grootste protestactie tegen de depressie was deze van Wereldoorlog I veteranen die een beloofde vergoeding eisten. De manifestatie werd gebroken door het Amerikaanse leger.
In 1930 sloten ontelbare scholen hun deuren, of verminderden drastisch hun lesdagen. Drie miljoen kinderen werden vervroegde schoolverlaters.
In New York alleen al waren er 6.000 appelverkopers.
Raciale haat kwam tot een hoogtepunt gedurende de depressie vooral tegen Latina werkers uit Mexico.
Op sociaal vlak was er eveneens een enorme impact: huwelijken werden uitgesteld, geboortecijfers daalden drastisch net zoals echtscheidingen. Anderhalf miljoen vrouwen werden door hun echtgenoot in de steek gelaten.
In 1932 was de helft van de actieve bevolking van Ohio werkloos.
De Kennedy familie verzamelde hun fortuin juist net in de grote depressie door speculatie met vastgoed.
De meeste economen zijn het erover eens dat onze huidige crisis helemaal niet zo dramatisch is dan deze van 1929. Anderen argumenteren dat de huidige crisis veel erger is omdat het nu niet alleen gaat over de banken en de beurs, maar ook het verlies van miljoenen huizen, eigendommen, en het faillissement van lokale overheden en zelfs naties. Ook is de persoonlijke schuldenlast van het individu spectaculair toegenomen.
De depressie van 1929 is het meest voelbaar geweest in de Verenigde Staten en ook daar het best gedocumenteerd. Het is aan te nemen dat wat geldig was in Amerika evenredig voelbaar was in de rest van de wereld.
Prognose
Zullen we zoals in de geschiedenis daadwerkelijk terug een oorlog nodig hebben om ons uit deze impasse te trekken? Mogelijks, maar twijfelachtig.
Vreemd dat maatregelen werken wanneer men in staat van oorlog is, maar niet toepasbaar zijn in vredestijd? Nochtans zelfde maatregelen!
Uit iedere crisis kan men komen mits juiste politieke leiding, ook hier zijn voorbeelden te vinden in de geschiedenis, sommige voorbeelden hebben aanleiding gegeven tot heel wat ellende zoals de fascistische leiders die op enkele jaren miljoenen banen creëerden en pre-oorlog hun landen terug op de rails kregen, denk maar aan Hitler in Duitsland met zijn massale overheidsprojecten of Mussolini in Italië. Uiteraard zijn deze vaststellingen geen goedkeuring voor de andere aspecten van hun regimes die immense ellende meebrachten. Een beter voorbeeld is het Marshall plan na wereld oorlog waarbij uiteindelijk Amerika de wederopbouw van West-Europa bekostigde en sponsorde.
De conclusie is enkel maar dat het bevreemdend en Kafkaiaans is dat onze huidige politici deze crisis enkel en alleen proberen op te lossen door de bevolking nog meer te doen lijden.
De mogelijkheid dat er een derde wereldbrand komt is niet ondenkbaar, de clash tussen de Islam en de moderne wereld zit er aan te komen, doch het is verstikkend om te denken dat dit het enige alternatief is.
© Thalmaray
