Henry Tandey – de man die in 1918 Hitler had kunnen neerschieten
Henry Tandey is een naam die de geschiedenisboeken heeft gehaald door een simpele toevalligheid. Uiteraard was hij net als al zijn collega’s een oorlogsheld toen hij door de gril van het lot werd gegooid in de wereldbrand die men later de eerste wereldoorlog zou noemen en verdient hij alle erkenning en respect, maar het was net in deze hel op aarde dat hij voor enkele seconden het toekomstig lot van de wereld in zijn handen hield, een momentopname zoals zandkorrels in zijn hand die ook even weg weggleed van de ontzaglijke macht die hij op dit ene moment in de tijdlijn had.
Om de magnitude van het moment in kwestie te begrijpen, moet men teruggaan in de recente geschiedenis: het strijdtoneel was Noord Frankrijk in een lokaal gehucht genaamd Cambrai, de dag die de uitkomst van de historie had kunnen veranderen was 28 september 1918. Henry Tandey en zijn Yorkshire Regiment vallen vijandelijke Duitse stellingen aan. In het heetst van de strijd en de horror van de modder, de lijkgeur en de mortieren die rondom hem ontploften, loopt er een duidelijk gedesoriënteerde Duitse soldaat incomplete verwarring en gewond rond, zichtbaar aangedaan door de gruwel en onvoorspelbaarheid van het slagveld. Deze onbekende Duitse soldaat droeg de naam Adolf Hitler, hij was toen 29 jaar oud en het was op dit moment totaal ondenkbaar dat hij zou uitgroeien tot de man die een verpletterende invloed zou hebben op de geschiedenis.
Beide mannen kregen elkaar in het oog, Henri Tandey had hem letterlijk in zijn vizier, beide soldaten aarzelden een paar seconden die waarschijnlijk voor beiden een eeuwigheid leek. Adolf Hitler laat in een soort van vreemde berusting zijn geweer zakken, Henri Tandey kopieert zijn geste een seconde later. Beide mannen kijken elkaar aan in een bijna sereen moment tussen de verschrikking van een oorlog. Hitler knikt met het hoofd als duidelijk teken van dank en maakt zich uit de voeten. Henri Tandey begrijpt nog steeds niet de bijna voorbestemde magie van het moment. De Engelsman beseft niet dat hij in een gebaar van ridderlijkheid een man heeft laten lopen die later verantwoordelijk zou zijn voor miljoenen anderen die zouden sterven op de slagvelden van Europa.
Het voorval was slechts één fragment van zijn talloze oorlogsanekdotes die Henry Tandey beleefde aan het front, het verhuisde al gauw naar een achterkamertje van zijn geheugen. De Engelsman werd overladen met onderscheidingen voor zijn bewezen opoffering en moed aan het front, hij was zelfs een van de meest gedecoreerde Engelse soldaten van de eerste wereldoorlog. Zowel waarheid als geschiedenis hebben echter een gewoonte om jaren later mensen in te halen om hard in het gezicht te slaan.
In 1938 kreeg Henry Tandey een telefoontje van de toenmalige Britse premier Neville Chamberlain. De Engelse eerste minister was net terug uit Nazi-Duitsland voor bilaterale gesprekken met Adolf Hitler. De Duitse leider had hem een schilderij laten zien: ‘The Menin Corssroads’ (het Kruispunt van Menen, kleine stad in de Belgische Provincie West-Vlaanderen) waarop Henry Tandey was afgebeeld die een gewonde strijdmakker droeg op zijn rug.. De Führer verklaarde dat Henry Tandey zijn leven had gered op het slagveld en vroeg nadrukkelijk aan Chamberlain om hem zijn dank over te maken, wat hij dan ook deed.
De bizarre anekdote kreeg legitimatie toen de bekende historicus David Johnson het voorval bevestigde na grondig onderzoek. Zo was de toenmalige bevelhebber van Henry Tandey een belangrijke getuige en verzekerde hij dat dit voorval echt was gebeurd. Andere historici trokken het verhaal in twijfel. Wat er ook van is deze daad van ridderlijk medelijden zou hem achtervolgen tot aan zijn dood, de kennis dat hij het leven spaarde van een van de meest gruwelijke dictators ooit was een zware erfenis. In het boek ‘The Man who didn’t Shoot Hitler’ van David Johnson is de schizofrene wroeging die Henry Tandey had uitvoerig beschreven. In een beslissing om goed te doen had hij de wereld gestort in de nieuwe nachtmerrie van de tweede wereldoorlog.
Henry Tandey overleed in 1977 en liet als wilsbeschikking dat men zijn as moest uitstrooien in Marcoing op slechts enkele kilometers waar de misschien vreemdste ontmoeting in de recente geschiedenis had plaatsgebonden. Zijn nalatenschap was bedoezeld met de vlek van het noodlot, hij had de macht gehad om de geschiedenis te veranderen, de beslissing om de trekker niet over te halen zou de wereld voorgoed ingrijpend veranderen.
Tot op vandaag zijn er speculaties en theorieën die de ronde doen van hoe de ontwikkeling van de moderne geschiedenis zou zijn geweest zonder Adolf Hitler. Was het echt voorzienigheid van het lot die hem spaarde of was het de compassie en de edelmoedigheid van een vermoeide soldaat die zijn deel van de hel had gezien en het probeerde te compenseren met een zinloze dood minder. Iedereen kent uiteindelijk het lot van Hitler maar weet heel weinig af van de verschrikkelijke spijt van Henry Tandey.
Het voorval leert ons dat het niet enkel beruchte en beroemde protagonisten of bloederige veldslagen zijn die de koers van de geschiedenis zetten, in de historie zo blijkt is niets een minuscuul detail, het is een aaneenschakeling van kleine details en gebeurtenissen die net ene bepaald gewicht kunnen leggen in de weegschaal van de menselijke bestemming.
Foto’s: Wikipedia-Green Howards Museum-Alchetron.
Het boek van David Johnson over Henry Tandey kan je hier bestellen.
