Alan Turing: de Enigma man
Alan Turing – Dat de geschiedschrijving eveneens onderhevig is aan de wreedheid en onwilkeurigheid van het leven heeft mening mens ondervonden. Onze geschiedenisboeken zijn slechts een fragment van wat er eigenlijk zich heeft afgespeeld in het verleden, niet alleen zijn ze weinig objectief, ze zijn vooral vooringenomen en gestandaardiseerde versies van wat enkelen belangrijk genoeg vonden.
Het is steeds mijn overtuiging geweest dat men geen roem of faam nodig heeft (had) om een bijzonder mens te zijn. Talrijk zijn de onzichtbare schaduwen in de geschiedenis die nochtans een zeer belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de ontwikkeling van de maatschappij en het voortstuwen van het menselijk ras. De aandacht en het belang die wij hechten aan het uiterlijk vertoon, is niet altijd weggelegd voor de groten der aarde die verkiezen in anonimiteit te leven of die door omstandigheden van het lot verdwijnen in de voetnoten van de geschiedenis.
Het is ondenkbaar hoeveel meesterlijke genieën vandaag bij de mensen onbekend en onbemind zijn. Tussen deze mensen zitten nochtans kanjers die generaties zouden kunnen inspireren, hun nalatenschap is dikwijls een schatkamer van wijsheid en intelligentie. Deze namen worden nog met diepe eerbied uitgesproken in besloten kringen en nochtans zouden deze personen met recht en rede kunnen deel uitmaken van ons collectief geheugen en geschiedenis.
Alan Turning past perfect in deze omschrijving, hij vult een steeds langer worden rij aan van geniale en/of dappere mensen zoals onder andere George Lemaître die in het beste geval eventjes een vermelding krijgen in Wikipedia. Zonde dat collectieve wijsheid erodeert door de onwetendheid en apathie van onze geschiedschrijvers. Onbegrijpelijk ook dat het onderwijs niet dankbaar deze mensen opvoert als voorbeelden dat geschiedenis niet saai en vervelend hoeft te zijn.
Biografie
Alan Turing werd geboren in 1912 in het Engelse Paddington in Londen. Zijn familie had Schotse roots en een connectie met Nederland. Zijn familie waren naar alle normen inwoners van het Groot Britse Rijk. Zijn grootvader was een generaal in het Imperiale Britse leger in India. Het was dus eerder toevallig en onverwacht dat Alan Turing geboren werd op Britse bodem. Zijn vader was lid van de aristocratie en hij was tevens een publiek ambtenaar die voornamelijk werkte tussen de hoofdstad en Hastings.
Alan Turing werd voornamelijk opgevoed door gouvernantes, wat niet ongebruikelijk was in de tijdsgeest en in de kringen waarin zijn ouders vertoefde. Het was voornamelijk in die jeugdjaren dat het al gauw duidelijk werd dat de jongen begenadigd was met een geniale geest. Hij had het enorme geluk dat zijn leraren en opvoeders quasi onmiddellijk begrepen dat het intellect van die jongen bijna onbegrensd was. Ondanks smeekbedes van verschillende opvoeders bleef hij naar een normale publieke school gaan.
In 1928 op zestienjarige leeftijd nam hij kennis van het werk van Albert Einstein. Hij verslond niet alleen zijn werken maar hij verfijnde zelfs de kritiek op de wetten van Isaac Newton, zonder dat hij ooit de tekst had bestudeerd.
Het was duidelijk dat de jongen was voorbestemd voor grootste zaken. Zijn dorst naar kennis was een symptoom die herkenbaar is bij alle grote genieën. De jongen Alan Turing vormde zich langzaam tot een man met een buitengewone intelligentie en een levensvisie die hij met passie verdedigde.
Toen zijn beste vriend stierf van tuberculose brak hij definitief met de godsdienst en hij werd een uitgesproken atheïst.
Universitaire carrière
Hij vervolgde zijn studies in Cambridge en werd de primus van de school in wiskunde in 1931 tot 1934. Een jaar later op 22-jarige leeftijd kreeg zijn genie de eerste erkenning met een eerste wiskundig proefstuk. In 1936 slaagde hier erin om verschillende mathematische stellingen en formules scherper te stellen, te bewijzen of te verbeteren. Hij goochelde met complexe mathematische vraagstukken zoals de “Entscheidungsproblem” van de Duitser David Hilbert. Hij herbeschreef de theorie van Kurt Gödel over de bewijslimieten en berekeningen en creëerde de zogenaamde Turing machines om de verouderde stellingen te vervangen van aritmetisch gebaseerde wiskundige taal.
Hij was misschien wel één van de eerste gelovers van artificiële intelligentie en was er heilig van overtuigd dat zijn machines in staat zouden zijn om bijzonder complexe en ingewikkelde wiskundige vraagstukken op te lossen via algoritmes. Hij bewees dat er geen logische oplossing was voor het Entscheidungsproblem gezien de inactiviteit van zijn machines onvoorspelbaar waren. Zijn werken werden gepubliceerd maar gelijkaardige conclusies werden getrokken door een collega genaamd Alonzo Church. Zijn werk tot dan zou later aan de basis liggen van de moderne computer. Het is niet overdreven te zeggen dat het idee van een computer is ontstaan uit wiskundige berekeningen en stellingen van Alan Turing.
Zijn carrière zou vanaf dan ongekende hoogtes halen terwijl hij zich steeds actiever verdiepte in de geheimen van de mathematica. In 1938 behaalde hij zijn doctoraatstitel aan de Universiteit van Princeton. Hij was op dat moment één van de voornaamste experts in cryptologie en ingenieur van elektromechanische binaire rekenmachines.
Hij lag regelmatig overhoop met collega’s doch verdedigde zijn standpunten met passie en overtuiging.
Crypto analyse
In tijden van oorlog is het traditioneel dat er aandacht gaat naar soms onconventionele nieuwe uitvindingen. Alan Turing werkte voor de Goverment Code en Cypher School, een staatsinstelling die tot doel had vijandelijke codes te ontcijferen en codes te schrijven voor de eigen troepen. De Duitse code van het Derde Rijk was één van de meest gesofisticeerde codes die de wereld ooit had gezien en onbreekbaar. Het was duidelijk dat Europa weldra in een oorlogszone zou veranderen en de Britten probeerden wanhopig de intenties van Hitler en de zijnen te ontdekken. Het was een hoogtij voor spionage en het verzamelen van allerhande inlichtingen. De Duitse spionagediensten waren zeer vakkundig en ondoordringbaar. Vooral de Kriegsmarine was een doorn in het oog van de Britten die zich ooit konden beroepen als heersers van de zeeën. Die tijd was voorbij, Duitsland had de modernste en de meeste doeltreffende zeemacht van Europa. Vooral hun onderzeeër vloot werd terecht gevreesd.
Alan Turing slaagde erin om een gigantische computer te creëren die in staat was om de moeilijkste coderingen te doorbreken, de zogenaamde Turing-Welchman bombe.
Het is dankzij zijn maandenlange arbeid dat hij er uiteindelijk in slaagde de Nazi Enigma code te doorbreken. Zijn menselijk genie slaagde erin om een machine te bouwen die de meest complexe berekeningen kon maken en aldus de sterk geavanceerde Duitse Enigma’s kon doorbreken. Het is ontegensprekelijk het genie van Alan Turing die een gigantisch voordeel gaf aan de geallieerden en in feite was het de eerste positieve doorbraak voor de Britten, het zou later blijken dat dit feit de uitkomst van de oorlog heeft beïnvloed en deze gebeurtenissen minstens de oorlog heeft ingekort met jaren, zo niet determinerend is geweest voor de overwinning.
De erkenning en de val
Internationaal ging het hem voor de wind, ook in de Verenigde Staten werd zijn genialiteit onderstreept. Hoe geordend zijn wiskundig werk ook was, des te chaotischer was zijn privéleven. Hij trouwde eventjes in de jaren veertig met een werkneemster van de dienst cryptografie om het huwelijk te zien barsten na zijn bekentenis dat hij homoseksueel was. Deze bekentenis was het begin van het einde voor de man. Hij werd in Engeland discreet gedepromoveerd en eigenlijk wist men niet exact wat men hem aan te vangen. Hij werd een netelig onbehaaglijk probleem. Tijdens deze turbulente periodes slaagde hij er wel in om de eerste super krachtige computers te bouwen en de resultaten waren verbluffend.
In 1952 zou zijn privéleven hem uiteindelijk de das omdoen. Op 39-jarige leeftijd begon hij een relatie met een 19-jarige man. Door een banale inbraak bij hem thuis ging er een bal aan het rollen die ontoombaar bleek. Hij deed aangifte van de inbraak bij de politie en al gauw vonden de processen verbaal hun weg naar de buitenwereld, waar zwart op wit stond dat hij homoseksueel was. In die periode was homoseksualiteit niet alleen onwettig maar strafbaar. Hij werd dan ook gearresteerd op basis van een wet van 1885. Onder heftige publieke druk pleitte hij schuldig en kreeg hij de keuze tussen een effectieve gevangenis straf of een chemische castratie. Hij koos voor het laatste wat hem later zware medische problemen zou geven.
De criminele vermelding betekende tevens het einde van zijn werk voor de overheidsdiensten in Engeland en de Verenigde Staten. Hij kreeg zelfs een reisverbod naar de Verenigde Staten. Gezien hij kwetsbaar was voor chantage werd hij in het midden van de Koude Oorlog persona non grata in de meeste kringen. Hij kon zich nog enkel verplaatsen in eigen land en in West-Europa.
Beschamende exit van een genie
1954, 8 juni: een huishoudhulp treft Alan Turing door aan in zijn huis. Het zou later blijken dat hij zelfmoord had gepleegd door cyanide vergiftiging. Vreemd genoeg had hij zijn ganse leven een obsessie gehad voor de Disney film “Sneeuwwitje en de zeven dwergen”, theatraal had hij zelfs zijn zelfmoord geregisseerd hebben naar een scene uit de film. Deze theorie is controversieel. Naast zijn lichaam had men een half gegeten appel gevonden, hij werd echter niet getest op gif. De appel zou een verwijzing zijn geweest van Alan Turing, naar de verboden vrucht der kennis. De opgekuiste versie was dat hij was overleden door het per ongeluk inademen van chemische stoffen die hij gebruikte bij wetenschappelijke experimenten.
Post Mortem Eerherstel
Sinds de jaren 90 is er een soort van inhaalbeweging geweest om het genie in eer te herstellen. Hij kreeg postuum het Britse OBE (Order of the British Empire) voor drie van zijn wiskundige werken kort voor de oorlog.
In 1966 werd de Turing Award in het leven geroepen. Deze wordt gegeven door de computer wereld aan mensen die technische of theoretische bijdragen hebben geleverd aan de IT-gemeenschap. Het wordt aanzien als een gelijkwaardige eer zoals de Nobelprijs.
Er bestaat een persistent gerucht dat Steve Jobs, het Apple logo ontwierp als een heimelijk eerbetoon naar Alan Turing. Jobs heeft echter nooit willen toegeven dat de appel waarin gebeten werd een verwijzing was naar de tragische zelfmoord van Alan Turing.
Hier en daar verschijnen er enkele standbeelden en naamplaten, onder andere aan zijn geboortehuis. In 2000 verscheen er een postzegel met zijn beeltenis op.
In 2007 kreeg hij een gigantisch beeldhouwwerk in Bletchley Park, de locatie waar hij tijdens de oorlog de Enigma code brak.
Het laatste en meest ingrijpende eerherstel was in 2013 na jarenlange lobbyen van briljante wetenschappers zoals Stephen Hawking die hem “één van de briljantste wiskundigen uit de moderne tijd” noemde. Hij kreeg een koninklijk pardon en werd aldus officieel in eer hersteld. Hij was slechts de vijfde persoon in de Britse geschiedenis die een dergelijk pardon kreeg.
Bedenking
Het is ontzettend dat de mens niet keek naar de uitzonderlijke prestaties van deze man, maar wel naar sociale burgerlijke fatsoenregeltjes ingegeven door religie en wat men toen dacht over politiek burgerlijke correctheid. Deze misplaatste fatsoensnormen zijn verantwoordelijk voor het vernietigen van één van de briljantste geesten in de menselijke geschiedenis. Niet alleen werd zijn leven van hem afgenomen, maar hij werd deskundig genegeerd en gewist uit de geschiedenis. Uiteraard is dit gerechtelijk, pardon vooral menselijk falen, te zien in de geest van die tijd. Het is echter met walging dat men in het huidige nieuws terug diezelfde bekrompen geest kan terugvinden zoals in het Rusland van Poetin of in de Islam, waar men als men geluk heeft in elkaar wordt geslagen of in de gevangenis wegkwijnt, of erger nog wanneer men beslist door opgelegde regeltjes om levens te ontwortelen of uit te roeien.
Een man die ontelbare levens heeft gered tijdens de tweede wereldoorlog, werd door zijn eigen volk verraden, dezelfde genialiteit die de Britse monarchie heeft gered werd in naam van het fatsoen door de bewindvoerders verpletterd. Schande!
Deze man schonk ons de wereld van de computer, hij verdient meer dan de anonimiteit…hij is in alle opzichten een onzichtbare held…
© Thalmaray
