Het Antikythera Mechanisme: een computer van 2.000 jaar oud
Het Antikythera Mechanisme – Er is geen enkel historisch mysterie dat zo nauwkeurig en lang werd onderzocht als het Antikythera Mechanisme. De vondst van dit object heeft de wetenschappelijke en geschiedkundige wereld op zijn grondvesten doen daveren en is nog steeds onderwerp van onderzoek en speculatie. Internationaal zijn er nog steeds tientallen historici, mathematici en archeologen die zich blijven vastbijten in het mysterie, in een poging om de geschiedenis grondig te herschrijven. Uitzonderlijk wordt de hedendaagse wetenschap geconfronteerd met zijn eigen beperking in de kennis van oude culturen en volkeren. In de wachtkamers van de geschiedenis is dit mysterie nog steeds aanwezig, met meer vragen dan antwoorden.
De vondst
Op de oceaanbodem vlakbij het Griekse eiland Antikythera lag er langer dan 2.000 jaar een scheepswrak welke met de jaren aardig aangevreten werd door de tijd en de natuurkrachten. De verborgen schatten van het onfortuinlijke schip bleven verborgen totdat het in 1901 door toeval werd ontdekt door een Griekse sponsduiker. Verschillende artefacten werden bovengehaald en vonden hun weg naar het nationaal museum. De historische waarde van de vondst werd echter niet naar waarde geschat en het archeologisch voorwerp, wat later de naam Antikythera Mechanisme kreeg, verdween voor meer dan 50 jaar in de kelders van het museum.
Het object
Nadat wetenschappers eindelijk de betekenis van het Antikythera Mechanisme begonnen te vermoeden kreeg het al snel de naam “klok computer” mee. Het werd al gauw duidelijk dat dit instrument uniek was in de wereld. Het kleine voorwerp dat oorspronkelijk de vorm moet hebben gehad van een moderne laptop was vervaardigd in brons en was nooit voorafgegaan door een vergelijkbaar instrument voor meer dan een millennium.
Men kwam algauw tot de conclusie na analyse van de andere voorwerpen boven gehaald dat het toestel werd gebouwd tussen 150 en 100 v C. Het toestel bleek te zijn samengesteld door meer dan 30 tandwielen die overlappend verborgen waren achter de wijzerstructuur. De associatie met een klok was overduidelijk. De ontdekking werd op slag gekwalificeerd als de voornaamste technologische ontdekking van de pre-christelijke periode. Na grondig onderzoek werd het duidelijk dat de wetenschappers in feite te maken hadden met een hoog technologische analoge computer. Het mechanisme kan uiterst precieze wiskundige berekeningen maken op basis van astrologische en wiskundige principes die werden ontwikkeld door de Oude Grieken.
Na de initiële shock werd de vraagstelling al vlug verlegd naar andere prangende vragen zoals de naam van de bouwer van het mechanisme en waarom het aan boord was van een Grieks schip. Het ontdekken van deze antwoorden zouden maar liefst een eeuw duren.
Speculatie
Een beetje contradictorisch waren bijna alle onderzoekers het eens dat het hier niet ging om een navigatie systeem. Het zou een idioot risico zijn geweest om het uiterst ingewikkelde en delicate toestel bloot te stellen aan de natuurelementen en de gevaren van de zee. Bovendien waren de berekeningen die het toestel moeiteloos kon produceren veel te ingewikkeld om te gebruiken in gewone navigatie. Het feit dat er geen enkele verwijzing was terug te vinden in de geschiedenis van de scheepvaart versterkten het vermoeden dat het voorwerp per toeval aan boord was.
Het ontwerp van het toestel suggereerde bovendien dat het mobiel werd gebruikt. Sommige wetenschappers denken dat het toestel ontworpen werd om astrologie en wiskunde te onderrichten aan bepaalde personen bijvoorbeeld aan kapiteins van oorlogsschepen.
Gebruik van het mechanisme
De functionaliteit van het Antikythera Mechanisme alsook de gebruiksvriendelijkheid doet onvermijdelijk denken aan een moderne computer. Door simpelweg een datum in te voeren krijgt men een vloed van informatie: de posities van de maan, de planeten, de zon en de sterren. Deze bevinding was erg schokkend want het betekende dat de oude Grieken een toestel hadden ontwikkeld die de toekomst kon voorspellen. De gradatie van informatie was zo complex dat men bijvoorbeeld ook de data van de Olympische en andere Hellenistische Spelen kon bepalen. Het tandwielsysteem was zo geperfectioneerd dat de kalender accuraat was en automatisch correcties uitvoerde, zoals correct om de vier jaar de kalender één dag terug te draaien. De Juliaanse kalender werd nog niet geïntroduceerd voor verschillende tientallen jaren, en doch opereerde het mechanisme correct met het gebruik van schrikkeljaren.
Hoewel het Antikythera Mechanisme enig is wordt algemeen aangenomen dat er nog exemplaren waren, die waarschijnlijk in de loop de eeuwen zijn vernietigd of verdwenen. Na bijna een eeuw van speculaties en onderzoek wordt algemeen aangenomen dat niemand minder dan Archimedes de bedenker was van deze toestellen. Met absolute zekerheid kan men stellen dat de uitvinder Grieks was, gezien er Griekse letters werden gevonden in het instrument.
Moeizaam Onderzoek
Door de vergevorderde corrosie kon men in het begin van het onderzoek slechts speculeren over de verschillende verborgen mechanismen. Een replica werd nagebouwd en als een puzzel werden de betekenissen ontdekt van het aantal tanden op de tandwielen. Nadat men het mechanisme onderwierp aan een 3D doorlichting en men virtueel in het mechanisme kon “kijken” gaf het toestel één voor één zijn geheimen bloot.
De beroemde ontdekkingsreiziger Jacques Cousteau keerde terug naar de plaats van de vondst en slaagde erin om nog verschillende voorwerpen boven te halen waaronder nog enkele ontbrekende stukken. Bijna simultaan werd in het museum gezocht naar niet geïdentificeerde brokstukken en werden eveneens acht ontbrekende stukken gevonden.
Verder onderzoek bracht aan het licht dat het mechanisme oorspronkelijk was ingebouwd in een houten kist. Het mechanisme werd uiteindelijk terug opgebouwd door de wetenschappers uit 82 fragmenten. 7 tandwielen waren verantwoordelijk voor een schat aan informatie, de anderen hadden een technische functie of een functie die nog niet is achterhaald. Het mechanisme bestaat uit 95% koper en 5% tin.
Archeologische conclusie
Op dezelfde oceaanbodem zijn er verschillende Romeinse munten gevonden, waardoor de theorie is ontstaan dat het schip in Romeinse handen was gevallen en het mechanisme een soort van oorlogsbuit was onderweg naar Rome op bevel van Julius Caesar.
Het Antikythera Mechanisme heeft ons een wonderbaar inzicht gegeven hoe gesofisticeerd de Oude Griekse wetenschap in werkelijkheid was, vooral voor de Romeinse overheersing. Het is ook het eerste toestel die bewijs levert dat de mensen geloofden dat alle planeten roteerden rondom de zon.
De gebruikte technologie in het mechanisme zou slechts in gebruik worden genomen in het jaar 1575, het is een absoluut mysterie waarom deze kennis ofwel is verdwenen ofwel waarom deze technologie überhaupt aanwezig was in het oude Griekenland.
Volgens velen is het dankzij dit Mechanisme en waarschijnlijk nog enkele duplicaten dat de architectuur van de Piramiden, Het Colosseum of het Parteon tot stand kwam.
Het Antikythera Mechanisme is dan ook van onschatbare waarde, de vele bewoordingen van wetenschappers en vorsers liegen er dan ook niet naar.
Controverse en theorieën
Het blijft verbazend dat de Grieken in het bezit waren van een dergelijk toestel. Sommigen leggen de link naar het verdwenen Rijk van Atlantis of zelfs naar buitenaardse technologie.
Enkele wetenschappers beweren dat er in het mechanisme een formule staat die het mysterie van de oorsprong kan verklaren.
Het onderzoek is nog steeds aan het evolueren, ondanks het feit dat het Mechanisme jaarlijks miljoenen bezoekers aantrekt. Men is nog steeds bezig om de teksten te ontcijferen die binnen in het mechanisme werden gevonden. De eindconclusie en bijhorende verklaring zijn voorzien binnen enkele jaren.
Bedenking
Het Antikythera Mechanisme is geen object uit een sciencefiction scenario doch een wereldwijd gevoerde studie die verbazing na verbazing opwekt. Men kan zich de vraag stellen of onze interpretatie van de geschiedenis op vele vlakken wel correct is. Het feit dat de Grieken in staat waren om de toekomst mechanisch accuraat te voorspellen is op zijn minst wereldschokkend. Sinds honderden jaren vraagt de mens zich af hoe de wereldwonderen konden gebouwd worden, hoe bepaalde historische vraagstukken maar steeds niet opgelost geraken. Ligt het misschien aan de mens die in zijn observatie van de geschiedenis fouten maakt?
Wanneer men het object gadeslaat in het museum wordt men bevangen door een vreemde sensatie, een moeilijk te omschrijven gevoel die men soms ook heeft wanneer men de pracht en de praal ziet van een kunstschat zoals een Rubens of een Michelangelo. Mensen die geen voorgeschiedenis kennen van het object voelen eveneens een vreemde fascinatie voor het antiek voorwerp, alsof duizenden antwoorden verscholen liggen in een litteken van de tijd.
Het is niet alleen fascinerend om zich vragen te stellen over dit fenomeen, het is ook pijnlijk om tot de vaststelling te komen dat een deel van onze intellectuele erfenis voorgoed verloren is gegaan of dat we vervreemd zijn van ons eigen kunnen.
© Thalmaray
