Hanna Reitsch – de testpilote van het Derde Rijk
Hanna Reitsch – Wanneer men spreekt over protagonisten van het Derde Rijk komen meestal mannelijke namen naar voren, nochtans waren een vrouwen in nazi Duitsland die een zeer belangrijke rol hebben gespeeld in het opkomen van de ideologie en het cultiveren ervan. Het zou verkeerdelijk zijn te denken dat fanatieke nazi’s enkel was voorbehouden voor mannen. Hier en daar verdwijnen er mensen in de schaduwen van de geschiedenis door dom toeval of door niet herkenning van historici. Vele van deze mensen hebben nochtans een zeer belangrijke rol gehad op het historische plan.
Het is ook verbazend dat sommige van deze mensen een relatief onbekendheid konden genieten, meestal zijn deze levens wel stof tot verder onderzoek of romantisering in de literatuur of de film.
Hanna Reitsch valt zeker in deze categorie.
Biografie
Hannah werd geboren in Hirschberg, Silezië, Duitsland (wat nu in Polen ligt) op 29 maart 1912. Ze was lid van een modaal burgerlijk gezin en christelijk opgevoed. Ze had al op jeugdige leeftijd de drang om het typische vrouwen rolmodel te doorbreken en was van plan om grootste ambities te verwezenlijken. Haar eerste idee was om dokter te worden en missiewerk te verrichten in Afrika. Ze schreef zich dan ook in als studente in de koloniale school voor geneeskunde in Rendsburg. Ze begon tevens aan haar vliegopleiding in 1932 in een zweefvliegtuigenschool in Grunau. Daar als studente slaagde ze erin om een wereldrecord op haar naam te schrijven van 5 uur vliegen. De combinatie van geneeskunde en haar vliegopleiding liep van een leien dakje. In 1933 brak ze nog een record namelijk het hoogte record. Kort daarna gaf ze haar geneeskunde studies op om full time bezig te zijn met haar grote passie: het vliegen. Het was duidelijk dat ze een ongelooflijk natuurtalent was, ze kreeg zelf een contract bij de filmmaatschappij UFA als stuntpiloot. Tijdens het filmen brak ze een record van 11 uur en 20 minuten vliegen voor een vrouwelijke piloot.
Ze ondernam reizen naar Afrika en Argentinië. Tijdens een trip in dit laatste land was ze de eerste vrouw die de Zilveren C Badge verdiende, slechts 24 mannen hadden het haar voorgedaan. Haar vliegervaring steeg met de dag en ze maakte kennis met verschillende types van vliegtuigen zoals Heinkel. Haar deelname aan internationale vliegmeetings bracht haar erkenning op bij haar collega’s en vliegtuigbouwers. In 1937 die ze er nog een stunt bovenop door over de Alpen te vliegen in een zweeftoestel.
Das Reich
In september 1937 werd ze ingelijfd bij de Luftwaffe als testpiloot voor de Junkers Ju 87 Stuka. Haar uitzonderlijke bijdragen werden beloond door Hitler met het IJzeren Kruis, tweede klasse op 28 maart 1941.
Hanna Reitsch werd de eerste vrouwelijke helikopterpiloot door met de Focke-Achgelis Fa61 te vliegen de voorloper van de moderne helikopter. Ook hiervoor kreeg ze een bijzonder ereteken. De propagandamachine van Dr. Joseph Goebbels hadden ondertussen ook ontdekt dat zowel haar uitzonderlijke kwaliteiten en haar fotogenieke eigenschappen in het voordeel konden spelen van het nazi apparaat Het feit dat ze blond haar had en blauwe ogen was natuurlijk nog een grotere troefkaart. Ze werd een naziberoemdheid in de jaren dertig en veertig en sierde talrijke magazines. Ze kon zich gerust de lieveling van het Duitse Rijk noemen.
Hanna Reitsch werd het gezicht van de Luftwaffe en vloog bijna alle types van vliegtuigen, waaronder niet alleen de nieuwste modellen maar ook de experimentele vliegtuigen die de architecten van het Rijk uitwerkten. Ze haalde eens te meer de geschiedenisboeken toen ze testpiloot werd van de Messcherschmitt Me 163 een raket gestuurd vliegtuig. Bij een vijfde testvlucht ging het mis en crashte ze, ze zou 5 maanden moeten revalideren. Het leverde haar het IJzeren Kruis eerste klasse op.
Ze was tevens de eerste vrouwelijke piloot die deelnam aan de strijd aan het Oostfront in 1943. Drie weken lang voerde ze gevechtsmissies uit, met groot succes. Ze werd teruggeroepen naar Berlijn, op bevel van Hitler.
In februari 1944 deed ze een suggestie aan Adolf Hitler, om naar Japans model, een kamikaze eenheid op te richten. Ze stelde zich onmiddellijk vrijwillig om als levende bom op de vijand te vallen. Hitler was onder de indruk van haar voorstel, maar zag er de noodzaak nog niet van in. Hij gaf wel het bevel om het idee verder uit te werken. Er werden onmiddellijk 70 vrijwilligers gevonden, maar om één of andere reden is de eenheid nooit operatief ingezet.
De legendarische SS-Obersturmbahnführer Otto Skorzeny deed beroep op haar om een bemande V1 raket te ontwikkelen en te vliegen. Ook hier ging het plan ondanks vergevorderde voorbereidingen niet door. In 1965 werd hierover een Hollywood film gemaakt: “Operation Crossbow” waarin haar personage meespeelde. Ze ergerde zich mateloos aan de film die volgens haar vol stond met onwaarheden en technische fouten.
In oktober 1944 confronteerde ze Reichsführer Heinrich Himmler, hoofd van de S.S. met het gerucht over de concentratiekampen. Himmler slaagde erin haar te overtuigen dat het vijandelijke propaganda was. Volgens andere bronnen had ze ongeveer hetzelfde gesprek met Hermann Göring. Het standaard antwoord werd ook door hem gehanteerd.
De bunker
In de agonie van het Derde Rijk was ze één van de laatste personen die op audiëntie kwam bij Adolf Hitler in de Führerbunker. Hier begint eigenlijk het meest fascinerende aspect van haar leven, en verhaallijnen die elkaar tegenspreken en hebben gezorgd voor controverse, tot op de dag van vandaag. In de allerlaatste dagen toen Berlijn onder de voet werd gelopen door het Rode Leger, was Hitler en zijn laatste vertrouwelingen opgesloten en omsingeld. Uit vele documenten weten we dat het Derde Rijk in puin lag, en de nazi hiërarchie een grote puinhoop was geworden. Vele nazibonzen hadden het hazenpad gekozen of zelfs hoogverraad gepleegd. Heinrich Himmler had geprobeerd het op een wapenstilstand te gooien met de Britten en de Amerikanen. Hitler had hem dan ook in deze laatste dagen ontslagen en bestempeld als verrader. Hij zou uiteindelijk in gevangenschap zelfmoord plegen. De Luftwaffe veldmaarschalk Göring had eveneens verraad gepleegd en Hitler tekende nog zijn arrestatiebevel. In één van zijn laatste beleidsdaden besliste Hitler om Generaloberst Robert Ritter von Greim aan te duiden als nieuwe commandant van de Luftwaffe. Hij kreeg het bevel Göring te arresteren. Later zou er worden opgetekend dat de von Greim verkondigde: ‘Ik ben opperbevelhebber van een niet meer bestaande luchtmacht”.
In de laatste uren voor de overrompeling en het definitieve einde van het Derde Rijk, vlogen von Greim en Reitsch doorheen een spervuur van Russische artillerie Berlijn binnen en slaagde erin zich een weg te banen tot aan de bunker van Hitler. Hannah Reitsch had al een ontsnappingsroute in gedachten, als expert in laagvliegen was ze overtuigd dat ze haar Führer ongedeerd kon evacueren. Hitler was zichtbaar ontroerd dat beiden erin waren geslaagd om de bunker te bereiken. Ze was overtuigd dat haar aanwezigheid belangrijk was, de Duitse radio propaganda weerklonk nog met de slogan “Hou moed, Hanna Reitsch staat aan onze zijde”.
Volgens Hanna Reitsch was er van decadentie in de bunker geen sprake, de S.S. getrouwen waren beheerst en loyaal tot aan het bittere einde. De Führer gaf hen beiden cyaankalicapsules, het was zijn wens dat ze niet in de handen zouden vallen van de gehate communisten. Beiden namen de gifcapsules dankbaar aan, bereid om te sterven voor en met de man die ze beiden verafgoden. Volgens haar waren alle aanwezigen in de bunker klaar om te sterven.
Het koppel von Greim en Hanna Reitsch kregen het bevel uit Berlijn te ontsnappen en de rest van de Luftwaffe te mobiliseren voor een tegenaanval. Het was ook de wens van Hitler dat Himmler zou worden gearresteerd.
Ze slaagden er daadwerkelijk in levend uit Berlijn te vliegen desondanks constante beschietingen van de Sovjets die vreesden dat Hitler aan boord was. Ondanks alle vijandelijke pogingen bleek de stuntpiloot Hanna Reitsch veel te bekwaam, de Russische artillerie en vliegtuigen konden haar niet neerhalen.
Over deze laatste episodes bestaat grote controverse. Sinds het einde van de oorlog leeft de theorie dat Hitler daadwerkelijk aan boord was en naar Zuid-Amerika kon ontkomen. Hanna Reitsch en von Greim die ook een liefdeskoppel waren, zouden alles gedaan hebben om Hitler in veiligheid te brengen. Nu nog is er geen absolute zekerheid dat er niemand anders aan boord was. Deze speculatie is en was natuurlijk voer voor de complottheorie dat Hitler niet is gestorven in de bunker. Een tweede theorie is dat Martin Borrman aan boord was. Hanna Reitsch en von Greim hebben trouwens altijd de bewering dat ze alleen waren volgehouden. Volgens haar zou Hitler het aanbod om hem in veiligheid te brengen hebben afgewezen.
Deze passage in de geschiedenis heeft een toelichting nodig, het is immers aannemelijk dat Hanna Reitsch een loopje nam met haar verklaringen. Tijdens haar Amerikaanse ondervragers tijdens haar overgave, voedde ze zelf het beeld dat Adolf Hitler op het einde een zinsverbijstering had. In latere interviews beschreef ze hoe de Führer gelaten en bijna berustend afscheid nam van de wereld. De uiteindelijke waarheid zal waarschijnlijk het stof van de twijfel met zich blijven meedragen. Indien inderdaad Adolf Hitler levend Berlijn zou hebben verlaten is het zeer plausibel dat het duo Hanna Reitsch en von Greim hiervoor verantwoordelijk waren.
De arrestatie
Opmerkelijk is dat voor hun arrestatie ze er beiden in slaagden om af te spreken met Admiraal Karl Dönitz, de opvolger van Hitler. Ze vernamen van hem dat Duitsland zich had overgegeven. Twee dagen later melden ze zich vrijwillig bij de Amerikaanse militaire autoriteiten.
Hun Amerikaanse ondervragers noteerden dat hun antwoorden bijna exact hetzelfde waren op iedere vraag, alsof er sprake was van instudering. Uiteraard werd grondig doorgevraagd over de feiten van 28 april 1945, de dag dat Hitler en Eva Braun vermoedelijk zelfmoord pleegden. Hanna Reitsch en von Greim herhaalden beiden dezelfde zin “Het was onze zwartste dag, omdat we niet samen konden sterven naast onze Führer”. Hanna Reitsch vernoemde ook dat de bunker nu “Het altaar van het vaderland was”. De ondervragers waren perplex. Ze zou 18 maanden in voorarrest blijven, pikant detail ze werd nooit officieel van iets beschuldigd, er zou uiteindelijk geen aanklacht tegen haar komen. Haar levenspartner von Greim pleegde op 24 mei zelfmoord. Zijn dood is eveneens raadselachtig. De familie van Hanna Reitsch pleegde eveneens collectief zelfmoord om uit de handen van de Russen te blijven, dit had plaats op 3 mei 1945, ze zou het pas later vernemen.
Naoorlogse carrière
Na haar vrijlating ging ze in Frankfurt wonen. Duitsers mochten na de oorlog niet meer vliegen, ze omzeilde dit door te vliegen met zweefvliegtuigen, wat wel was toegelaten. Vanaf 1952 zweefde ze weer tussen de wolken. Ze won verschillende sportieve medailles. Zoals de bronzen medaille zweefvliegen in 1952 en ze werd Duitse kampioene in 1955. Ze zou ook nog eens het hoogte record voor vrouwen verbreken in 1957.
Ze begreep niet hoe de Duitsers haar na de oorlog meden, zij die eens de favoriet was van Duitsland. Volgens haar was het de Duitse media die opdracht had gekregen om haar dood te zwijgen. Sinds 1945 werd er met geen woord gerept over haar. Ze trouwde niet, en vertelde iedereen dat haar “man” gestorven was in de oorlog.
Vreemd genoeg werd ze door vooraanstaande buitenlandse staatshoofden uitgenodigd zoals door de Indiaanse premier Jawaharlkal Nehru in wiens opdracht ze een zweefvliegtuigschool bouwde in New Delhi.
Opmerkelijk is dat ze in 1961 uitgenodigd werd op het Witte Huis bij president J.F. Kennedy. Over dit bezoek hangt eveneens een grote waas van mysterie en controverse.
Van 1962 tot 1966 leefde ze in het Afrikaanse land Ghana, waar ze de eerste Afrikaanse zweefvliegtuigschool uit de grond stampte. Haar aanwezigheid in het land zorgde voor controverse door haar oorlogsverleden.
Laatste testament
–
In haar laatste televisie interview herhaalde ze, trots te zijn geweest op haar nationaal socialistische idealen. Tot op haar sterfdag droeg ze het IJzeren Kruis met diamanten die Hitler haar persoonlijk overhandigde. Tegen de interviewer zei ze gevat dat Duitsland niet beschaamd was over de oorlog, maar wel beschaamd dat ze hadden verloren.
Tijdens haar ondervraging door de Amerikanen beweerde ze getuige te zijn geweest van de mentale ineenstorting van Hitler. Later sprak ze dit tegen, en beweerde ze, dat hij tot op het laatste moment heel lucide was.
Een semi-biografische video over haar leven kan men hier bekijken.
Haar dood
Ze stierf vredevol in Frankfurt op 67 jarige leeftijd op 24 augustus 1979. De officiële doodsoorzaak was hartfalen.
In haar autobiografie schreef ze geheimzinnig dat niemand ooit haar liefde voor haar vaderland zou begrijpen. Ze eindigde met de raadselachtige woorden: “Het begon in de bunker, het zal eindigen in de bunker”. Sommige vrienden en collega’s denken dat ze op haar sterfdag de befaamde gif capsule nam die Hitler haar had gegeven.
Haar geliefde von Greim had gekozen voor zelfmoord, zij zou een pauze om zelfmoord te plegen hebben ingelast om de liefdesrelatie te verdoezelen met de nazi Generaal. Hoe het dan mogelijk is dat ze deze gif capsule kon behouden is eveneens een raadsel en zelfs weinig waarschijnlijk. Vreemd is wel dat haar dood werd bekend gemaakt nadat ze werd begraven en er geen lijkschouwing is gebeurd
Bedenking
Het is overduidelijk dat sommige mensen in hun leven de verkeerde beslissingen en keuzes maken. Men moet echter voorzichtig zijn met deze bedenking. De geschiedenis wordt altijd geschreven uit het standpunt van de overwinnaars. Indien nazi Duitsland de oorlog zou hebben gewonnen, zou haar naam synoniem zijn voor feministe, heldin, patriot. Had het regime geen gruweldaden verricht dan zou ook de geschiedenis milder hebben neergekeken op haar persoon.
Men mag niet vergeten dat de periode van het Derde Rijk één van de meest complexe tijdperken is geweest in de geschiedenis. Ze was zeker niet alleen in haar overtuiging dat Hitler, de redder des vaderlands was (of kon zijn). Het typische “Wir haben es nicht gewusst” syndroom zou hier wel eens voor haar van toepassing kunnen zijn.
Uit archieven van de S.S. is gebleken dat ze zich daadwerkelijk vragen heeft gesteld. Kan men haar politieke naïviteit toerekenen? Zeer zeker, kan men haar criminele feiten toerekenen? Onduidelijk.
Het is wel een feit dat dankzij haar bijzondere exploten ze het nazi apparaat heeft versterkt en zelfs een soort van legitimatie heeft gegeven. Samen met haar goede vriend Wernher Von Braun was ze één van de stuwende elitaire krachten die idealistisch geloofden in de nazi ideologie. Von Braun werd opgepikt door de Amerikanen en kreeg een uitwissing van zijn verleden. Hanna Reitsch kreeg geen veroordeling, geen straf, maar ook geen erkenning voor haar prestaties die niets hadden te maken met de oorlogsgruwel. Men mag ook niet vergeten dat ze nooit lid is geweest van de N.S.D.A.P., officieel was ze geen nazi. Men plaatste haar in een grijze zone tot aan haar dood, en zelfs erna.
Het enige wat men tegen haar kon inbrengen was een misplaatste loyaliteit voor een man die de wereld in vuur had gezet. Men moet ook bedenken dat in die tijden termen zoals “loyaliteit” en “eer” geen loze, betekenisloze woorden waren zoals nu. Een geschiedkundig oordeel vellen kan slechts als men de tijdsgeest begrijpt. Dit artikel is dan ook geen verheerlijking van haar persoonlijke politieke keuzes of het Derde Rijk, wel een poging om de verschillende facetten van deze intrigerende vrouw bloot te leggen.
Objectief gezien kan men haar hebben verweten dat ze negationistische standpunten innam en enkel en alleen het positieve zag van de naziperiode. Een fout aan wie nog vele anderen zich hebben schuldig gemaakt.
Onder andere omstandigheden zou deze vrouw bejubeld zijn geweest, het lot heeft er anders over beslist. Hoe dan ook haar leven was één brok avontuur. Het blijft vreemd dat haar personage historisch wordt doodgezwegen, los van de vraag goed of slecht, mannelijke nazi kopstukken en geallieerde hoofdrolspelers werden en worden uitvoerig belicht, de rol van de vrouwelijke protagonisten zowel in het kamp van de nazi’s of langs de kant van de geallieerden kregen en krijgen nu nog minimale aandacht.
© Thalmaray
