Hollywood en de nazi’s een onverwachte collaboratie
Hollywood en de nazi’s: een post oorlogse samenwerking welke verbazend was. Met het verstrijken van de tijd komen meer en meer details naar de oppervlakte over de periode van het Derde Rijk. Ondanks de gekende gruwel van dit conflict, blijft het een fascinerende periode die nu nog tot de verbeelding spreekt van de meeste mensen.
Collaboratie in de bezette gebieden was overal aanwezig, het begrip “nazi” was niet altijd een monopolie van Duitsers. Bij velen zelfs in de geallieerde landen was er een soort van passieve collaboratie of in zijn lichtere vorm een soort van lichte sympathie voor de verwezenlijkingen van de nazi’s. Ook in democratische landen waren er mensen die de ideologie van Hitler genegen waren, figuren zoals Henry Ford en Charles Lindbergh in de Verenigde Staten en Mosley in het Verenigd Koninkrijk staken hun adoratie van Duitslands sterke man niet onder stoelen of banken.
In het Derde Rijk zelf waren vele zaken dubbelzinnig, zo waren bepaalde zaken in het Reich “Verboten” doch bleek later dat juist deze zaken populair waren bij de elite rond Hitler. Na de oorlog werd het duidelijk dat de elite wel de geneugten van het decadente westen konden waarderen, zo had de Führer een aanzienlijk verzameling Amerikaanse films en muziekplaten.
Niet Arische muziek en films waren grotendeels verboden, doch de Führer zelf was een grote liefhebber van Hollywood producties. In de Rijkskanselarij keek hij dikwijls naar een filmvertoning. Hij was onder andere een fan van het komische duo Laurel en Hardy. Als geboren manipulator wist Hitler dat de film eveneens een krachtig propaganda wapen was. Joseph Goebbels de Reichsminister voor propaganda bestudeerde heel veel Amerikaanse producties, en was niet karig met zijn lof over de prenten. De Duitse filmindustrie die de voornaamste speler was op cinematografisch gebied op het Europese continent was grotendeels gebaseerd naar het voorbeeld van de Amerikaanse filmstad. Verschillende grote Duitse namen zouden later en zelfs voor de oorlog de grote stap maken over de oceaan en hun carrière uitbreiden in de Verenigde Staten; Marlene Dietrich, een van de felste anti-nazi’s was hier een mooi voorbeeld van maar ook beroemde regisseurs zoals Ernst Lubitsch, Fritz Lang en een hele reeks entertainers hadden een liefde-haat verhouding met Hollywood.
Zelfs in de beginperiode van het nazisme werd al reikhalzend uitgekeken naar een manipulatie van het machtige Hollywood. Duitse diplomaten en lobbyisten konden bekomen dat vanaf 1933 niet in een slecht daglicht werd geplaatst in de geproduceerde Amerikaanse films. De Jodenproblematiek werd genegeerd en men kon op een zeker moment zelf verkrijgen dat het woord “Jood” gecensureerd werd in de filmhoofdstad. Deze vaststelling die gebaseerd is op authentieke archieven es des te meer verbazend gezien verschillende grote filmstudio’s en hun beheerders van Joodse afkomst waren. De propaganda van Goebbels en de reikende tentakels van de nazi-octopus konden ook het machtige Hollywood bespelen als een virtuoos.
De vreemde relatie kwam aan het licht in 1930 bij de lancering van de film “All Quiet On the Western Front” een pacifistische prent gebaseerd op het werk van de beroemde auteur Erich Maria Remarque. Bij de première braken spontaan rellen uit in Duitsland. Na zes dagen werd de film in Duitsland verboden wegens nationale veiligheidsreden. Het productiehuis Universal schrok van de reactie en zette de schaar in de film om deze toch te kunnen vertonen in landen die banden hadden met Duitsland. Dit zou de eerste toegeving zijn van velen. Twee jaar later versterkten de nazi’s hun greep op de media, alle anti-Duitse films werden verboden. Hollywood kon kiezen zich aanpassen of de grote Duitse markt verliezen. Bleek dat de Hollywood bonzen geen scrupules hadden om zich te schikken naar Joseph Goebbels, bizar gezien vele van de studiobonzen van Joodse origine waren.
In 1933 werd er zelfs een heuse censuur controleur gestuurd naar Hollywood: Georg Gyssling. Hij zou uiteindelijk beslissen of een film in Duitsland mocht uitgebracht worden. Wanneer een onafhankelijke studio een film uitbracht werkte hij gewoon samen met de Amerikaanse censuur om zijn slag thuis te halen. Vanaf dan werden: “Joodse” onderwerpen gemeden als de pest in de filmindustrie, want één “afgewezen” film kon resulteren in een ban van alle Amerikaanse producties in het machtige Duitsland. In het vooroorlogse Amerika was dit financieel onaanvaardbaar. Sommige producties werden daadwerkelijk geweerd uit Duitsland maar waren in de rest van de wereld een gigantisch succes. “Tarzan the Ape Man” bijvoorbeeld paste niet in het plaatje van een superieur ras, de held die zich profileerde als een halfaap kon onmogelijk losgelaten worden op het Duitse publiek. De gangsterfilm Scarface werd ook afgewezen, omdat het de anarchie idealiseerde. King Kong werd dan wel met alle honneurs gedraaid in Duitsland.
De georganiseerde censuur duurde van 1933 tot 1939. In die periode was het onmogelijk om nazi’s af te beelden als slechteriken. De studio’s die enkel hun winstmarges in het oog hielden collaboreerden zonder morren. Hollywood keek de andere kant op. Hollywood had echter zware druk kunnen uitoefenen op de publieke opinie in de Verenigde Staten en in de rest van Europa, maar besloot zich afzijdig te houden, neen om zelfs mee te werken omdat de belangen van de nazi’s en de studio’s tijdelijk gelijklopend waren.
Pas na de oorlogsverklaring van Hitler aan de Verenigde Staten zouden ze hun collaboratie staken en patriottische films aan de band produceren. Hollywood schaarde zich achter de vlag en de natie en vele bekende acteurs en actrices namen actieve dienst in het leger zoals de beroemde Western acteur James Stewart die het zelf tot kolonel bracht in de luchtmacht. Films zoals Hollywood Canteen waren een orgie van plots ontdekt patriotisme en de filmstad waren nieuwe akelige boosdoenersrijker, nl. de verderfelijke nazi’s waarmee ze tot voor kort zeer aimabel omgingen.
Deze vergeten en stilgezwegen collaboratie is pijnlijk, omdat het gebeurde in de gloriedagen van de glitterstad, de periode die echte meesterwerken heeft voortgebracht. Dankzij het boek van Ben Urwand: “The Collaboration” is er licht gevallen op deze donkere bladzijde van het anders zo prachtige Hollywood. Het leert ons dat de nuances van de geschiedenis al even donker zijn als de oorlog zelf.
Het boek kan je hier bestellen.
Foto’s: Rechtenvrij – Bundesarchiv/Wikipedia/
