Coco Chanel: de Mata Hari van het Derde Rijk
Uitweiden over Coco Chanel is uiteraard een werk van lange adem, naast een ongeëvenaard mode icoon was ze vooral een zeer gecompliceerd iemand, niet bepaald een dame die zich zomaar liet catalogeren of in een hokje stoppen. Zelfs de geschiedenis neemt een schizoïde houding aan over haar, naast haar onmiskenbaar talent en verdiensten voor de moderne mode, was ze ook een vrouw van intriges, grillen en ging ze bijna letterlijk over lijken om haar doel te bereiken.
Over haar beginjaren en haar volledige carrière werden talloze boeken geschreven, films gedraaid en eindeloos over gepraat, haar meest interessante jaren waren zeker die tijdens de tweede wereldoorlog toen de Franse modestad kreunde onder de nazibezetting. Die periode zou dan ook de meest controversiële worden in haar leven maar zeker niet de laatste.
De bezetting had weinig invloed op haar leven want dankzij haar relatie met een Duitse propaganda officier kon ze ongestoord haar gang gaan. Terwijl de meeste inwoners van Parijs uit hun huizen werden gezet ten voordele van Duitse officieren verbleef zij in het Ritz Hotel in een relatieve luxe waar de meeste Fransen maar konden van dromen. Voor Chanel was het business as usual, ze leek zich van de oorlog niets aan te trekken, althans zo leek het.
De genialiteit in het politieke web
Vele historici zijn het erover eens dat Chanel een ijzersterke persoonlijkheid had die ondanks uitgebreide documentatie extreem moeilijk te doorgronden was. Paradoxaal was ze als een vis in een vreemde vijver, Coco Chanel stond voor alles wat Frans was, ze bezat de gekende verfijndheid en charme die onze buren zo typeert en leek nu niet bepaald grote interesse te hebben in politiek laat staan in ideologische kwesties.
Het is ontegensprekelijk dat tijdens haar verblijf in het Ritz Hotel ze in contact kwam met hooggeplaatste nazi’s. Ze kreeg zelfs tijdelijke buren die uit de persoonlijke kring van Hitler kwamen, zoals Hermann Göring, Rijksmaarschalk en opperbevelhebber van de Luftwaffe en de legendarische Dr. Joseph Goebbels, de naziminister van propaganda. Later zou blijken dat het Hotel een broedhaard was van spionnen, hoge officieren en intriganten.
Men kan enkel vermoeden of veronderstellen wat er gebeurde in haar befaamde suite n°302, het is zelf verbazend te weten dat ze haar inspiratie en genialiteit opdeed tijdens een van de duistere periodes van haar geliefde Frankrijk.
De Mata Hari van de Haute Couture
Recentelijk is de stelling dat ze eigenlijk een spionne was ion dienst van het Derde Rijk. Het is hallucinant te bedenken dat de meest geliefde handtassen, parfums en modeaccessoires ontsproten zijn uit het brein van een aanhangster van het naziregime. Velen menen dan ook dat ze actief collaboreerde met de nazibonzen die logeerden in het Ritz Hotel tijdens de bezetting van Parijs.
Na de oorlog werd weleens de suggestie opgeworpen dat ze de rijkste vrouw ter wereld werd dankzij gestolen fondsen en bedrijven van Joodse ex-eigenaars.
Coco Chanel en Wiunston Churchill
Het boek “Sleeping with the Enemy” van Hal Vaughan gaat hier heel gedetailleerd in verder tot grote woede van de huidige directie van Chanel trouwens.
Coco Chanel had ook uitstekende contacten met Winston Churchill en een tijd lang waren ze heel goede vrienden, wat dan weer kan wijzen dat ze een dubbelspionne was. Tot op heden is dit een zeer goed bewaard geheim.
Compromiterende bewijzen
Uit authentieke documenten van de Franse politie staat te lezen dat Chanel werd beschreven als “Een modeontwerpster en parfummaker”. Haar pseudoniem zou “Westminster” zijn geweest met als referentienummer F7124. Ze wordt direct in verband gebracht met Generaal Walter Schellenberg, chef van de SS Veiligheidsdienst.
Als geschiedenis ons iets leert is dat materiële bewijzen niet altijd zijn wat ze lijken, het is dus perfect mogelijk dat dit document irrelevant is, of juist niet.
Motivatie
Ondanks de complexiteit van haar persoontje kan men zich terecht de vraag stellen waarom ze in godsnaam zou sympathie hebben voor de bezetters? Volgens verschillende bronnen was Chanel als voor de oorlog een felle antisemiet. Valt te vermelden dat ze toen al, voor de vijandelijkheden een relatie had met de aristocraat Gunther von Dincklage, die de assistent was van Dr. Joseph Goebbels die op zijn beurt de rechterhand en vertrouweling was van Adolf Hitler.
Volgens sommige analisten zou ze een grondige hekel hebben gehad aan religie door haar strikte katholieke opvoeding waarbij het geloof met indoctrinatie werd ingelepeld. Velen denken dat dit een “trigger” was om een instinctieve haat te krijgen tegen alle religies.
Bij het uitbreken van de oorlog sloot ze onmiddellijk al haar winkels waardoor drieduizend vrouwen hun job verloren. Velen zagen hierin een wraak voor een staking een paar jaar eerder die haar in de problemen had gebracht. Volgens velen was dit voor haar het keerpunt om haar macht te verleggen van sociale macht naar politieke invloed.
Haar bekendste product: de parfum Channel N°5 werd voor de oorlog gefinancierd door de Wertheimers familie. In 1941 schreef Chanel naar de Duitse bezettingsregering, ze claimde het eigendom van Parfums Chanel omdat de Joodse eigenaars ze hadden opgegeven. Haar verzoek werd toegestaan, ze kreeg de opbrengsten van de oorlogsperiode voor de verkoop, wat haar een equivalent van 25 miljoen dollar per jaar opbracht. Dankzij de nazi toegeving werd ze hiermee de rijkste vrouw ter wereld.
Velen zien hierin bewijzen dat ze evolueerde van nazisympathisant tot nazi agente.
De connectie met de Britse kroon
Coco Channel en de Graaf van Westminster
Na zorgvuldig onderzoek bestaat er een sterk vermoeden dat haar codenaam:”Abwehr Agent 7124 Codenaam Westminster” een verwijzing was naar haar geheime minnaar de Graaf van Westminster, De Britse Royal die gigantisch rijk was en een openlijke antisemiet die zijn hond “Jood” noemde. Het was in deze periode dat ze ook in contact kwam met Winston Churchill.
Volgens ontdekte documenten zou ze zelfs een diplomatieke missie hebben gekregen van de Britten genaamd “Operatie Modellhut”. Het was niets anders dan een onderhandeling om een wapenstilstand of vrede tot stand te brengen tussen het Derde Rijk en het groot Britse Rijk. Indien deze missie was geslaagd is het ontegensprekelijk dat de geschiedenis een ander verloop zou hebben gehad. Een uitkomst waarin heel West-Europa hoogstwaarschijnlijk vandaag Duits zou spreken. Sleutelfiguur voor deze onderhandeling was niemand minder dan Heinrich Himmler, Reichführer SS en na Hitler de machtigste man ter wereld.
Walther Friedrich Schellenberg
Himmler was ervan overtuigd dat een vrede met de Britten voordelig kon zijn voor het Derde Rijk. Er zijn trouwens sterke geruchten dat vele Britse Royals sympathie hadden voor Hitler. In deze context schiet onmiddellijk het vreemde verhaal te binnen van de Vice-Führer Rudolf Hess die ook een vredespoging ondernam in het Verenigd Koninkrijk. Het is onduidelijk of Adolf Hitler op de hoogte was en überhaupt zijn toestemming gaf.
Volgens vele bronnen was het de bedoeling dat Coco Channel een brief van Himmler zou overhandigen aan Churchill. Of het vredesaanbod gemeend was is nog zeer de vraag, de kans dat het hier om een complex strategische valstrik ging is zeer groot. Uit stukken blijkt ook dat een hoge SS-officier het bevel kreeg om een aanzienlijke geldsom te overhandigen aan Coco Channel. Het mysterie hieromtrent is nooit opgehelderd gezien de missie niet is gelukt.
Het mysterie van de onschendbaarheid
Coco Chanel en Winston Churchill
Iedere liefhebber van een goede samenzweringstheorie zal onmiddellijk vragen waarom Coco Chanel nooit werd aangehouden of voor het gerecht gebracht als er zoveel documenten lees bewijzen, voorhanden zijn.
Zoals bij vele samenzweringen is het soms het behouden van het uiterlijk gezicht een doorslaggevende argumentatie. Vele mensen, en vooral Frankrijk, konden het zich niet permitteren dat het symbool van Frankrijk, het genie van de nationale mode, het icoon Coco Chanel en de waarde van deze naam niet mocht worden vernietigd. De documenten werden voor het verschijnen van het boek van Hal Vaughan nooit naar bovengebracht. Toeval? De geschiedenis kan moeilijk geloven in toeval, toeval is zelden wat het is toeval.
Chanel werd tweemaal opgeroepen voor ondervraging door een rechtbank die nazicollaborateurs diende op te sporen en te straffen in 1944. Beide malen werd ze vrij en ongemoeid gelaten door gebrek aan bewijzen van actieve collaboratie. Opmerkelijk was de tussenkomst van haar oude vriend Winston Churchill. Chanel verklaarde zelf aan haar nicht dat Churchill haar van de strop had gered.
Het internationale oorlogskabinet in de schaduw
Men kan zich voorstellen dat na het einde van de tweede wereldoorlog de sympathieën van bepaalde mensen voor de nazi’s of sterker nog de anti-Joodse gevoelens een vervelend probleem werden. De relaties van Coco Chanel en vele Britse Royals en politici waren een blamage voor velen. Chanel was dan ook iemand die veel te veel wist. Churchill gaf zijn ambassadeur in Parijs de expliciete opdracht haar koste wat kost te beschermen. Haar voor een rechtbank brengen was een probleem want haar getuigenis zou desastreuze gevolgen kunnen hebben voor de monarchie en verschillende bekende politieke en populaire figuren. Chanel zou dus nooit voor een oorlogstribunaal verschijnen. In tegenstelling tot het Derde Rijk zou haar mode rijk blijven bestaan tot op vandaag en uiterst succesvol zijn.
Niemand wist hoe het publiek zou reageren op haar naoorlogse creaties, eerst was er een algemene aarzeling die al vlug overging tot euforie en succes door de Britten en de Amerikanen. De genialiteit van haar mode werd bedekt door de mantel der liefde.
Opmerkelijk is dat Chanel haar oude vrienden niet had vergeten. Haar oude baas Generaal Schellenberg was gearresteerd en veroordeeld maar kwam vrij wegens humanitaire redenen toen hij leverkanker had. Chanel betaalde al de medische rekeningen en zorgde voor zijn familie in Italië tot hij overleed.
Bedenking
Het is duidelijk dat de mist der geschiedenis zal blijven hangen over de figuur Gabriel Chanel, die haar plaats heeft opgeëist in de geschiedenis als Coco Chanel. De hogepriesteres van de Haute Couture was veel meer dan een geniale modeontwerpster, ze was voor alles een gehaaide zakenvrouw en een overlever.
De beste spionnen zijn zij die open bloot onder de schijnwerpers staan, Chanel kon door haar beroemdheid en haar verpletterende arrogante charisma moeiteloos zwemmen in vijvers tussen haaien. De kleine vis bleek echter slimmer te zijn dan de roofvissen en slaagde erin om haar doel te bereiken door een mix van intellectuele superioriteit, een flinke portie geluk en een voor die tijd meesterlijke bespeling van relaties en contacten.
Ondanks het vernietigende boek over haar oorlogsverleden en documenten die authentiek lijken is het gevaarlijk om de geschiedenis te dirigeren. Spionage is een ingewikkelde bezigheid waarin niets is wat het lijkt. Als er een paar feiten duidelijk zijn is het wel het feit dat niet alle nazi’s Duits waren en dat antisemitisme van alle tijden is.
Het is dus niet ondenkbaar dat in de jaren 1939-1945 bepaalde belangengroepen droomden van een nieuwe wereldorde. Het Derde Rijk ging roemrijk ten onder, het gedachtengoed van een elitaire wereld niet.
De rol van Chanel zal altijd verweven zijn met vragen en weinig antwoorden, duidelijk is dat deze pion op een internationaal schaakbord zelf haar eigen zetten bepaalde en een grootmeesteres was van het spel waarin ze per toeval in verzeilde. Haar genialiteit beperkte zich waarschijnlijk niet tot het ontwerpen van mode en parfum.
De vraag van schuld of onschuld is gezien de poel van geheimzinnigheid irrelevant, de feiten zijn wat ze zijn. Het is een voorrecht van de geschiedenis om niet alles vrij te geven, dit zou de mystiek van de historie aantasten. Chanel: de Mata Hari van het Derde Rijk, of sluwe intrigante voor eigen doeleinden, de vraag blijft.
Foto’s: Ministère de Culture Française – François Kollar.
© Thalmaray
