Helen Duncan – De laatste heks in het Verenigd Koninkrijk
Helen Duncan – de laatste veroordeelde heks in het Verenigd Koninkrijk. Sommige mensen lijken voorbestemd om het onderwerp te worden van vreemde gebeurtenissen. Enkelen ervan worden wereldberoemd of berucht, anderen zijn bijna verloren data op de informatiesnelweg welke geschiedenis heet.
Per toeval heb ik me verdiept in het leven van Helen Duncan, de laatste officiële heks van het Verenigd Koninkrijk. Haar beschuldiging van heks had plaats in 1944.
Biografie
Helen Duncan werd geboren in Callender, Schotland op 25 november 1897. Als kind beweerde ze al dat ze bepaalde zaken kon aanvoelen, en ze berichten kreeg uit de geestenwereld. Velen in haar omgeving geloofden dan ook dat het kind in communicatie was met de “andere” wereld.
Als tiener al verdiende ze de kost als medium en gaf voorstelling doorheen het hele land. Haar seances werden druk bezocht en er werden geesten gevoeld, communicaties gevoerd met overleden personen en zelfs aanrakingen uit de geestenwereld. In de meeste gevallen was de familie aanwezig van de overledenen. Ze gebruikte en produceerde zelf zogenaamd “ectoplasma” een speekselachtige substantie die geesten visueel zou materialiseren. Dit ectoplasma was ontrafeld als puur bedrog, meestal een stuk textiel die zogenaamd uit haar neus, oren of mond kwam.
Schimmige activiteiten
Duncan werd aanzien als een soort van spirituele leider en had honderden volgelingen in spirituele kerken en private huizen. Haar werk was echter omstreden. In 1931 werd ze ontmaskerd als een fraudeur door de krant “The Morning Post” en een team van wetenschappers die haar voorstellingen hadden onderzocht. Ze werd vervolgd in de Schotse hoofdstad voor fraude in 1933; het verdict was 10 pond boete of één maand gevangenisstraf.
Visioen
Tijdens de tweede wereldoorlog woonde ze in Portsmouth aan de kust en de ankerplaats van de Royal Navy. In 1941 beweerde ze te zijn bezocht door een geest van een zeeman die juist was verdronken toen de HMS Barkham verging met man en muis. Het verlies van het schip werd slechts maanden later officieel bekendgemaakt. Het feit dat het schip verging werd geheimgehouden om de vijand te misleiden en het moreel hoog te houden op het thuisfront. De veiligheidsdiensten dachten dan ook eventjes dat ze te maken hadden met een nazi spionne.
Het “visioen” van Duncan had de aandacht getrokken van de autoriteiten. Ze werd geschaduwd door de geheime dienst en pas in 1944 werd ze tijdens een seance gearresteerd samen met drie andere aanwezigen. Ze werd door de rechtbank aangehouden onder sectie 4 van “The Vagrancy Act” (1824), een wet die het beoefenen verbood van astrologie, waarzeggerij en spiritualisme. Dit was een relatief zwakke aanklacht, welke enkel zou resulteren in een geldboete. De aanklacht werd later gewijzigd door de rechtbank naar Sectie 4 van “The Witchcraft Act” (wet op hekserij) van 1735. De rechtszaak werd hierdoor veel ernstiger. In aanvulling werd haar verweten dat ze geld aftroggelde aan goedgelovige mensen. De rechtbank verklaarde tevens dat ze geen enkele gave had als medium.
De Rechtszaak
De rechtszaak was het media event van die tijd en kon rekenen op massale belangstelling. In kranten werd ze afgebeeld met een puntige hoed op een bezem. Haar verdediging riep het recht in om haar “gave” te bewijzen in de rechtbank. De rechter verwierp het verzoek.
Helen Duncan werd schuldig bevonden als een heks, en verdween voor 9 maanden in de gevangenis in Londen. De andere aantijgingen werden niet weerhouden. Zij was de allerlaatste persoon in het Verenigd Koninkrijk die officieel werd beschuldigd als heks. De wetgeving zou pas in 1951 worden aangepast aan meer moderne termen en omschrijvingen van “psychische” oplichterij.
Louter juridisch technisch gezien was ze veroordeeld om zich voor te doen als een heks. Er was nog een geval bekend in 1944 namelijk Jane Rebecca Yorke, een krasse zeventigjarige oude dame, die opschorting van straf kreeg.
Doofpotoperatie
Hoewel de rechtbank absoluut niet geloofde in haar spirituele krachten menen velen dat deze veroordeling er kwam om haar het zwijgen op te leggen. De autoriteiten hadden schrik dat ze wel eens de datum zou kunnen zien in een visioen van D-Day, en zo de landing in Normandië in moeilijkheden brengen. Ze werd in feite gezien als een hoog veiligheidsrisico. Haar benoemen als een heks en haar hiervoor veroordelen leek een tactische zet. Er is een document teruggevonden van Winston Churchill die de beschuldiging beschreef als complete nonsens.
Stil einde
Helen Duncan werd vrijgelaten op 22 september 1944 en bleef uit de schijnwerpers tot november 1956. Haar huis werd in deze maand bestormd door politie omdat men vreesde voor oplichtingsactiviteiten. Tijdens de bestorming was ze bezig met een seance. Ze werd na het onderzoek niet beschuldigd. Op 6 december van hetzelfde jaar overleed ze. De vrouw die in de volksmond de laatste heks werd genoemd was dood.
Haar nakomelingen en volgelingen ijveren nu nog voor eerherstel. Een verzoek dat tot op heden in doveman oren is gevallen. Volgens hen was er geen sprake van fraude en had ze wel degelijk parapsychologische krachten.
Bedenking
Het is overduidelijk dat deze persoon helemaal niet de begaafde mentaliste was die ze zo graag liet uitschijnen. Wat wel enorm frustrerend blijft, is het feit dat ze enkele details wist van het gezonken schip, toen dit nog helemaal met bijna niemand was gedeeld door de autoriteiten. Uiteraard was het een aannemelijke gok dat ook dit schip zou worden gezonken door de toen oppermachtige Kriegsmarine, vooral de gevreesde U-boten kelderen wekelijks tientallen schepen voor de Engelse kust. De openbare aanklager was mijn inzien helemaal niet van plan om deze zaak tot op het bot uit te zoeken. In de geschiedschrijving kon ik geen documenten vinden over een ondervraging van Duncan over deze informatie.
Aannemen dat ze de geheime informatie verkreeg door geesten, lijkt me weinig logisch. Vraag welke mij wel bezig blijft houden is waarom het openbaar ministerie of de geheime diensten niet verder gegraven naar een potentieel veiligheidslek. Dat Duncan weg werd gemanipuleerd door de overheid is klaar en duidelijk, doch was er nog iemand die zou kunnen profiteren van deze bijna lachwekkende beschuldiging. Was er inderdaad in Portsmouth een nazi spion aanwezig? Misschien zelfs in de Britse geheime dienst die de schuld behendig in haar schoenen schoof? Men is er heel vlug bij geweest om haar te veroordelen als “heks”, waarom was er geen beschuldiging van verraad of spionage. Deze twee laatste beschuldigingen zouden haar voorgoed het zwijgen hebben opgelegd. Werd deze schertsvertoning in elkaar gestoken omdat men wist dat ze onschuldig was?
Zoals in vele verhalen uit de geschiedenis hier ook heel veel mist en plaats voor talloze intriges. Denk niet dat er iemand nog kan twijfelen dat deze dame frauduleus bezig was, maar waarom deze belachelijke vertoning om iemand te brandmerken als heks? Als aandacht (weg)trekker kon die best tellen, na lezing van de boeken, de documenten, blijf ik met een wrang gevoel, dat het verhaal achter het verhaal het daglicht (nog) niet heeft gezien.
Verschillende pogingen om haar postuum gratie te verlenen zijn tot op heden steeds onsuccesvol gebleven. Nu nog loopt er een online petitie om een algemene gratie te vragen doch het lijkt erop dat haar historisch lot niet meer zal veranderen.
© Thalmaray