De negatieve geschiedenis van vrijdag de dertiende

By thalmaray August 14, 2020 Artikels 0 Comments

De negatieve geschiedenis van vrijdag de dertiende

Men zou denken dat in een digitaal tijdperk bijgeloof obsoleet is geworden, niets is minder waar. Het kan voor sommigen onlogisch klinken maar net als religie heeft bijgeloof nog steeds een grote schare aanhangers, sterker nog bij deze laatste is het bijna onderhuids aanwezig. Bijgeloof is nu eenmaal een folkloristische overleving sinds generaties lang die geïnfiltreerd zit in onze cultuur en gebruiken.

Een zwarte kat, onder een ladder lopen en vooral de beruchte vrijdag de dertiende zijn de beste voorbeelden van dit fenomeen. Nog altijd in gans de wereld zijn er mensen die hun gedragingen aanpassen aan dit bijgeloof. Sommigen komen zelfs die dag letterlijk niet uit bed, of staken hun normale dagelijkse routines. Geloof het of niet ook hiervoor heeft de medische wereld een term bedacht, nl. paraskavedekatriafobie, indrukwekkend woord voor een neurotische aandoening voor vrijdag de dertiende. Vroeg me af waar deze referentie vandaan kwam en de bevindingen zijn lichtjes verbazend.

Oorsprong

Graag had ik kunnen zwaaien met wetenschappelijke referenties doch de trieste waarheid is dat niemand exact en bewezen weet waar de irrationele angst vandaan komt. Er is in de mythologie slechts één verwijzing te vinden en dan wel in de Noorse godenwereld. Het gaat meer specifiek over een verhaal van twaalf goden die een avondmaal hadden in het Walhalla – de magische plaats waar Noorse goden werden gevierd na hun heldhaftige dood – het maal werd verstoord door een dertiende gast, de slechte intrigant Loki. Volgens de legende kreeg Loki de blinde god Höor (de god van de winter en zoon van de oppergod Odin) zo ver dat hij zijn broer Baldr (de god van de zomer) doodschoot. Aldus ontstond de legende van het ongeluksgetal “13”. De Noorse goden waren in diepe rouw bij het verlies van een collega door de ongewenste dertiende gast.

In verschillende culturen wordt het nummer “12” aanzien als een “compleet” nummer: twaalf maanden in een jaar, twaalf tekenen in de zodiak, twaalf goden woonden op de Olympus, Odin had 12 zonen, Hercules had 12 arbeiders, zelfs Shiva in de Hindoe cultuur had 12 tempels, zelfs in de islam had Mohammed 12 erfgenamen, Israël had 12 oorspronkelijke stammen. De verwijzingen zijn eindeloos. In het christendom werd Jezus verraden door één van zijn twaalf apostelen – Judas was de dertiende gast op het laatste avondmaal.

Ook de Bijbel is vreemd genoeg een referentie voor het bijgeloof. Kaïn zou Abel vermoord hebben op een vrijdag de dertiende. Eva at van de verboden vrucht op een vrijdag. De grote vloed begon op een vrijdag.

Bij de liquidatie van de Ridder tempeliers stierf de grootmeester Jacques de Molnay op de brandstapel op het bevel van de Franse koning in 1314, op de dertiende maart. Hij vervloekte de koning, de paus en de eerste minister van Frankrijk tot een gruwelijke dood binnen het jaar en vervloekte hun nageslacht voor dertien generaties lang. Het feit dat het trio samenzweerders effectief binnen het jaar stierven, versterkte de reputatie van de vloek van vrijdag de dertiende.

Feit is dat het nummer dertien gezien wordt als “tegennatuurlijk” en een storend element in de harmonie. Het wordt aanzien als weinig respectvol en een aanval op de perfectie, 13 draagt een stigma van ongeluk zoals we deze vandaag nog steeds kennen.

Waarom de vrijdag?

Vrijdag heeft grotendeels zijn kwade reputatie te danken aan de kruisiging van Jezus. Historisch werd al lang vastgesteld dat de Romeinen deze executies steeds lieten plaatsvinden op een vrijdag. In de laat negentiende eeuw was het tevens gebruikelijk in de Verenigde Staten om alle executies te laten plaatsvinden op een vrijdag. Was dit puur toeval of een referentie naar de Bijbel?

Eigenlijk werd er voor het eerst publieke geschreven over vrijdag de dertiende in 1913 (!). Veel referenties zijn er niet in de literatuur, maar onderzoek heeft uitgewezen dat dit 13stigma waarschijnlijk zijn oorsprong kent in de dag dat de Ridder Tempeliers werden uitgemoord door de toenmalige Koning Philippe van Frankrijk. Deze geplande liquidatie vond plaats op vrijdag de dertiende oktober 1307 (Merk ook hier op dat het cijfer dertien in deze datum eveneens prominent aanwezig is!).

De gevolgen van deze conclusies werden massaal overgenomen in het Amerikaanse en Westerse gedachtengoed, vooral in de 20ste eeuw. De meest flatgebouwen en hotels hebben geen dertiende verdieping, uiteraard is er een dertiende verdieping maar deze kreeg dan de benaming veertiende verdieping). Wat velen niet weten is dat Zowel het Empire State Building en het Waldorf-Astoria het bijgeloof aan hun laars lapten). Straat adressen hebben dikwijls ook geen nummer 13, zelfs bepaalde luchthavens hebben geen dertiende start- of landingsbaan of geen dertiende terminal.

Is er bewijs dat vrijdag de dertiende ongeluk brengt?

Er wordt aangenomen dat desondanks eeuwenoude hersenspoeling het slechts een fabeltje is. Er zijn heuse studies gedaan over het fenomeen, en er is geen enkel wetenschappelijk verband aangetoond tussen de fatale datum en bijvoorbeeld de hoeveelheid van ongelukken.

Vrijdag de dertiende is trouwens niet de enige ongeluksdag. In verschillende andere culturen zoals de Griekse en de Spaanse is het eerder dinsdag de dertiende die wordt aanzien als een ongeluksdag. Italianen hebben dan weer schrik van vrijdag de zeventiende.

Notabele gebeurtenissen op een vrijdag de dertiende

Vrijdag dertien mei 1925: evolutietheorie wordt bij wet verbonden in Tennessee, Verenigde Staten.
Vrijdag dertien juni 1952: De Sovjet luchtmacht haalt een Zweeds spionagevliegtuig neer.
Vrijdag dertien juli 1832: ontdekking van de bron van de Mississippi.
Vrijdag 13 augustus 2010: de vloek 13: 13 minuten na het dertiende uur (13.00) op vrijdag de dertiende augustus werd een 13 jarig kind neergebliksemd.
Vrijdag 13 januari 1989: duizenden IBM computers worden gewist door een computervirus.
Vrijdag 13 september 1996: de Amerikaanse rapper Tupac Shakur wordt vermoord.
Vrijdag 13 augustus 1521: Cortez verslaat de Azteken en claimt Mexico voor Spanje.

Trivia

Iedere maand heeft een dertien, meestal zijn er twee dagen vrijdag de dertiende, soms drie.
Het bijgeloof van vrijdag de dertiende is de meest levendige superstitie in de Westerse wereld.
Maanden die een vrijdag de dertiende hebben beginnen steeds op een zondag.
De benaming vrijdag is afkomstig van de Noorse godin Frigg ook bekend als Freyja, later ontstond hieruit het woord Friday in het Engels.
Er zijn dertien treden naar een galg en een strop heeft dertien draaiingen in het koord.
In het formule-1 racen is er geen wagen met het nummer 13 meer. Het nummer werd geschrapt nadat verschillenden piloten met nummer 13 verongelukten.
Beroemde serial killers en moordenaars zoals Charles Manson, Saddam Hussein, Jeffrey Dahmer, John Wayne Gacy, Theodore Bundy en Jack The Ripper hebben elk dertien letters in hun naam.
Vrouwelijke chauffeurs hebben 64¨verhoogde kans om te sterven op een vrijdag de dertiende.
Volgens de Maya kalender gaat of ging de wereld eindigen op 13.13.13.13.13.13.13.0.0.0.0, volgens de gregoriaanse kalender op vrijdag 13 oktober 4772.
De Apollo 13 missie was een type voorbeeld van de vrijdag de dertiende vloek.
Het Italiaanse passagiersschip de Costa Concordia zonk op vrijdag de dertiende.

Bedenking

Eén van de charmes van toeval is het feit dat gebeurtenissen plaatsvinden op een tijdstip en op een manier die de fantasie durft te prikkelen. Het is soms hoogst onwaarschijnlijk waarom bepaalde zaken gebeuren in de loop van de geschiedenis, de rol van het lot of toeval is een onbekende constante die soms een vreemde twist geeft aan bepaalde dingen op persoonlijk niveau of zelfs op een manier dat het de evolutie van de mensheid kan beïnvloeden.

Indien alles wetenschappelijk te verklaren was zouden we leven in een saaie voorspelbare wereld. Intelligentsia houden zich dikwijls bezig met het zoeken naar patronen. Wanneer deze patronen afwijkend of onverklaarbaar gedrag vertonen is het intrigerend om toch maar te proberen om een waarschijnlijke verklaring in elkaar te boksen.

Onder historisch culturele invloeden meestal vermengd met religieuze sausjes is de folklore uitgegroeid tot een vertelraam van soms onverklaarbare en gruwelijke anekdotes. Meer en meer vorsers zij in de overtuiging dat het universum een collectief spinnenweb is die verbonden is met elkaar, filosofie die men ook kan terugvinden in het Boeddhisme bijvoorbeeld. Het is niet voor niets dat de wetenschappers van vandaag denken en berekenen in binaire getallen.

Vrijdag de dertiende is logisch gezien een dag zoals alle anderen. Het kan best zijn dat door de eeuwenoude voeding van vooroordelen en angsten de mens gemakkelijker in staat is om op deze dagen te blunderen door een psychosomatische angstreflex. Persoonlijk ben ik de mening toegedaan dat hoewel een groot deel van ons lot al vastligt in het universum men het patroon en aldus de uitkomst van een gebeurtenis kan veranderen afhankelijk van onze persoonlijke reacties. De kracht van de menselijke bewuste keuze is een waarde die onderschat is, nochtans is dit een belangrijk element die ons onderscheid van andere zoogdieren.

Vrijdag de dertiende ontwijken, is het leven zelf ontwijken. In het Arabisch spreekt men van kismet, de paden van het universum zijn uitgestippelde wegen, de route aan de kruispunten bepalen we zelf.