Haruo Nakajima – Godzilla neemt afscheid van deze wereld
Haruo Nakajima stierf onlangs op 88-jarige leeftijd. Slechts een aantal ingewijden weten dat deze man een belangrijke rol had in de cinematografische wereldgeschiedenis en meer bepaald die van Japan en het rijk van de zogenaamde B-films die de status kregen van cult trofeeën.
Deze man is een goed voorbeeld van de bijna onzichtbare helden van de filmgeschiedenis, mensen die nooit echte beroemdheden werden en geen buitensporige financiële compensaties kregen, mensen die hun naam niet zagen schitteren op het witte doek, geen ontelbare fans of groupies hadden, maar desondanks een cruciale rol hebben gespeeld in het tot stand komen van iconische films. Haruo Nakajima was zo’n man, een illustere onbekende waarvan iedereen wel zijn alter ego kende, een schaduw die onbekend bleef.
Haruo Nakajima had eigenlijk de hoofdrol in de legendarische Godzilla reeks die furore maakte in Japan en ver erbuiten. Hij was de man die in de bodysuit zat van de hagedisachtig monster sinds de allereerste film tot de laatste versie in 1973 : “Godzilla vs Megalon”.
De man achter het monster stierf ten gevolge van een longontsteking en laat een indrukwekkende carrière na. Hij zou deel worden van een saga en filmgeschiedenis schrijven op 25-jarige leeftijd als stuntacteur, hij had toen welgeteld vier films op zijn palmares. Een ervan was een rol in een andere klassieker “Seven Samurai” van de wereldbefaamde en bejubelde filmregisseur Akira Kurosawa. Het was echter Godzilla die de rest van zijn leven zou bepalen.
In Godzilla speelde hij dus de hagedisachtige monster die muteerde en Tokio in puin achterliet. Weinigen weten echter niet dat de Godzilla reeks een stille aanklacht was tegen het einde van de tweede wereldoorlog, de eerste film kwam uit slechts negen jaar na de dodelijke atoombombardementen op Hiroshima en Nagasaki. De Japanners hadden de nederlaag nog lang niet verteerd en bovendien waren er Amerikaanse bezettingstroepen in het land. Godzilla stond toen als symbool voor de destructieve manier waarop de Amerikanen Japan op de knieën hadden gekregen. Het toont nog maar eens aan dat ook in de filmwereld naast satire, kleine doordachte protesten schering en inslag waren. Godzilla was een regelrechte waarschuwing tegen de gruwel en de destructie van atoomwapens. Voor velen was Godzilla de symbolisering van de haat van de Japanners tegen het Westen en de uitkom van de tweede wereldoorlog.
Westerse filmcritici deden de prent dan weer af als bijna kinderlijk onschuldig, een zwakke poging om horror weer te geven. De technische kwaliteiten van de prenten werden in Hollywood aardig op de korrel genomen, maar dat zou niet weerhouden dat de films historisch waardevol zouden worden en iconisch naar de wereld en zeker niet enkel en alleen in Japan succes zouden kennen.
In totaal heeft Haruo Nakajima twaalf maal het kostuum aangetrokken tussen 1954 en 1972. Los van de politieke discussie was het fenomeen geboren, Godzilla zou een plaats innemen in de popcultuur naast bijvoorbeeld King Kong. Het was ook een product die talloze films zou gaan inleiden die men later zou bestempelen als Monsterfilms of rampenfilms,, een trend die nog decennia zou aanslepen en vandaag ook nog voelbaar is in de hedendaagse cinema. Een moderne variant was bijvoorbeeld de even legendarische prent Jaws.
Godzilla was ook het begin van een cinematografische periode in de Aziatische bioscoop bekend als: Tokusatsu, de zogenaamde speciale films, het was het begin van een hele reeks prenten waar!in monsterlijke gedrochten een weg vonden naar de cinemazalen, met talloze acteurs die in speciale rubberen kostuums de mensen de stuipen op het lijf joegen. Vandaag doet men dit uiteraard met computers, maar vroeger waren het onbekende acteurs die eigenlijk de sterren waren van het witte doek.
In het naoorloogse Japan was alles nog schaars en de stichter van Godzilla: Eiji Tsuburaya moest letterlijk op zoek gaan naar genoeg rubber om het kostuum te laten maken, wat toen helemaal geen evidentie was. De regisseur zat dikwijls met zijn handen in het haar, een scenario bestond er wel maar de acteurs hadden geen tijd of er was geen tekstboek om monstergedrag aan te leren, alles diende te komen van instinct en ervaring.
Haruo Nakajima vertelde in zijn laatste interview dat het dragen van deze kostuums letterlijk loodzwaar was en dat het zweet van zijn lichaam droop door de onvoorstelbare hitte in dergelijke pakken. Hijzelf ging uren naar de zoo om dieren te bestuderen zodat hij het beest geloofwaardig kon maken.
De pientere acteur was slechts 16 jaar oud toen Japan de oneervolle nederlaag moest verteren aan de coalitie van geallieerden. Op 23 jaar had hij een eerste acteer rol te pakken. De Japanse filmstudio Toho nam hem onder hun vleugels en vreemd genoeg speelde hij in massa’s andere monsterfilms zoals: “King Kong Returns” een Japanse versie van 1967 waar hij eens te meer het creatuur speelde.
In 1973 ging hij op pensioen, maar zijn alter ego: Godzilla zou hem nooit meer loslaten, hij werd een graag geziene spreker en gast op talrijke conventies. Toen hij stierf was zijn laatste familielid zijn enige dochter.
De man in het pak is heengegaan, maar de erfenis van Godzilla leeft verder en is onder andere aan een upgrade begonnen in drie Hollywood-versies, de volgende staat op de agenda in 2019.
Haruo Nakajima zegen en vloek was Godzilla, het bracht hem een voldoening deel uit te maken van een stuk geschiedenis, maar hij zou voor altijd een stuk onbekend en onbemind blijven. De tragedie is dat men het monster adoreerde maar de man achter de creatie niet kende.
© Thalmaray
