Het tranenspoor: de Native American geschiedenis
In het handboek van onze universele geschiedenis staan er heel wat zwarte bladzijden. Verslagen van menselijke onwetendheid, barbarisme en onlogische gebeurtenissen. Zelfs in mijn jeugdjaren heb ik steeds bij confrontatie met deze duistere anekdotes van de mensheid altijd een gevoel moeten onderdrukken van woede en onbegrip voor de ongelooflijke zelfdestructie die eigen lijkt aan het menselijk ras. Het blijft verbazend om te leren hoe de mens steeds handig gebruik heeft gemaakt van excuses om een deel van de mensheid te vernietigen. Wanneer beschaving niet het excuus bij uitstek was, dan sleurde men er te pas en te onpas een religie bij om zichzelf te rechtvaardigen in naïviteit en egoïsme. De Native Americans, of de Indianen zoals wij ze noemden in de Westerns, zijn een bijna vergeten tragedie, een volkerenmoord zonder weerga.
In een intellectuele weerspannigheid is het soms een reflex om deze bijna vernietigde culturen te herwaarderen, waarschijnlijk daarom mijn sympathie voor de verdwenen beschavingen van de wereld, en de nazaten van de eens grote culturen zoals de inwoners van Hawaii of de Zuid-Amerikaanse Indianen.
Vroege geschiedenis
De historiek van de Native Americans is paradoxaal boeiend en tragische terzelfdertijd. Toen de Europeanen aankwamen in Noord Amerika was er naar schatting een bevolking van 90 miljoen Native Americans. Volgens archeologische bevindingen zouden deze mensen al eeuwen voor de komst van de blanken het continent zijn binnengekomen via de straat van Beringen vanuit het verre Siberië. Het huidige Alaska zou de eerste Amerikaanse staat zijn geweest die door hen werd bevolkt. Vanuit deze koude Noordelijke staat zwermden ze over gans het Noord Amerikaanse continent tot in Mexico en dieper zuidwaarts. De naam “Indiaan” werd gegeven door Christopher Columbus die verkeerdelijk dacht dat hij India had bereikt.
De foutieve naam bleef kleven, ze werden ook wel eens Amerikaanse Indianen genoemd, maar verkiezen nu de term Native American te dragen, een term die moeilijk correct vertaalbaar is in het Nederlands. Tijdens het migratieproces vormden er zich heel wat verschillende stammen en zelfs volledige Indianennaties. Deze mensen werden getypeerd door het respect voor hun natuurlijke omgeving en de natuur. De Indianen ontwikkelden zich tot bekwame jagers en vissers en deden zelfs aan landbouw.
De inheemse stammen en de Europeanen
Oorspronkelijk begroetten de Amerikaanse Indianen de Europese kolonisators in de 16e en 17e eeuw met enthousiasme. Ze waren gefascineerd door deze vreemd uitziende mensen met baarden, en vooral door de werktuigen in staal, de spiegels, de koperen voorwerpen en de nieuwe uitvindingen. Het is aannemelijk te beweren dat zonder de gastvrijheid van de Indianen de eerste groepen van kolonisten nooit zouden hebben overleefd.
In Europa zelf werd het nieuwe land gezien als een onuitputtelijke bron van inkomsten en goederen. Zoals te verwachten werd dit gevolg door hebzucht en egoïsme. De toon veranderde razendsnel toen de blanken besloten om de gebieden gewoon in te palmen wat gepaard ging met brutale aanvallen, slachtpartijen en soms jarenlange oorlogen. Al gauw beseften de Native Americans dat de nieuwelingen talrijker waren dan de sterren aan de hemel en dat ze vroeg of laat numeriek gingen verliezen. Er werden pogingen ondernomen om te cohabiteren, maar meer en meer culturele problemen zorgden voor spanningen. De Europeanen hadden ook ziektes ingevoerd die catastrofaal waren voor de Indianen, zo stierven honderdduizenden ten gevolge van pokken, cholera, mazelen, gele koorts en ontelbare andere infectieziektes.
In 1830 ontstond er een totale oorlog tegen de Indianen en werden ze door de blanken gedwongen te verhuizen naar aangeduide gebieden, de zogenaamde reservaten. Na de massamoord in 1890 in Wounded Knee waar vrouwen, kinderen en mannen weerloos werden afgeslacht door het Amerikaanse leger, werden de indianen definitief verplaatst naar veilige gebieden. Honderden Cherokee Indianen verloren het leven door uitputting, honger en dorst tijdens de befaamde “mars der tranen”, één van de meest abominabele bladzijden in de Amerikaanse geschiedenis. Ze verloren niet alleen hun geboorteland, ook hun cultuur werd vernietigd, met een verbod op de taal en onderwijs en godsdienst. Dit onrecht werd tot op heden nooit vergoed of historisch gecorrigeerd.
De Indianen Natie
Sommige legendarische Indianenleiders namen de wapens op tegen de onderdrukking zoals de befaamde Apache leiders Geronimo en Cochise doch waren uiteindelijk ondanks heroïsche gevechten niet bestand tegen de blanke overmacht.
Na 1924 werd staatsburgerschap aangeboden aan alle native Americans. Momenteel genieten de meeste stammen een vorm van zelfbestuur en zijn er 500 erkende stammen-regeringen in de Verenigde Staten. Ze zijn erkend als autonome gebieden in de Verenigde Staten met eigen politie doch ze dienen wel te gehoorzamen aan Federale wetten. Momenteel leven er ongeveer 2,48 miljoen indianen in “Indian Nations”.
De reservaten zelf behoren tot de armste gebieden in de Verenigde Staten met massale sociale problemen zoals alcoholisme, werkloosheid, educatie achterstand en criminaliteit. De werkloosheid ligt er vijfmaal hoger dan in de rest van het land. Gelukkig is er wereldwijd en herwaardering voor hun verloren cultuur en een erkenning van het groot onrecht dat hun is aangedaan.
Bepaalde stammen hebben echter ook gaten ontdekt in de wetgeving van de autonome gebieden, zo zijn er heel wat reservaten die legaal casino’s kunnen uitbaten, iets wat in de meeste Amerikaanse Staten niet is toegestaan. Op die manier komen er broodnodige centen binnen om hun levensomstandigheden te verbeteren.
Trivia
• De Native Americans kregen een hele reeks benamingen doorheen de geschiedenis. De term “roodhuid” is afkomstig van de Beothuks stam die de gewoonte hadden om zich helemaal rood te verven met rode oker. Het waren geduchte krijgers en de schrik van de eerste kolonisten. Hier en daar duikt ook nog de term “first Nations People” op, doch de term Native Americans is nu helemaal ingeburgerd in binnen- en buitenland.
• Er was niet één Indiaanse cultuur maar wel letterlijk honderden culturen, zelfs meer dan alle bevolkingsgroepen in Europa samen. Van de West- naar de Oostkust waren er stammen met een eigen cultuur, eigen taal, eigen tradities en goden.
• Alle stammen hadden huisdieren en in latere stadia deden ze ook aan landbouw. Maïs was één van de belangrijkste gewassen, naast rijst, tomaten, zoete aardappelen, bonen, pompoenen, zonnebloemen, pinda’s, pepers, chocolade en avocado’s. Hun vleesmenu bestond uit bizon, kariboe, konijn, hert, eenden, kalkoenen, ganzen, fazant, vissen, schelpdieren en zelfs zeehonden en walvissen. Everzwijnen en slangen stonden occasioneel eveneens op de verlanglijst. Hun gerechten werden verder gevarieerd door honing, eieren, vruchtenstroop, noten, zout, bosbessen, wortels en groenten. Het meeste eten werd niet geconserveerd en was steeds vers.
• Alle American Natives waren zeer spiritueel en hun cultuur was doorspekt met rituelen en tradities van religieuze oorsprong. Het geloof in eenheid met de natuur was de bindingsfactor die alle stammen gemeen hadden. De zon was de oppergod en het meest aanbeden natuurelement. Ook de regengod werd aanbeden, gezien de noodzaak voor hun oogst. Dromen significatie was eveneens heel belangrijk in hun dagelijks leven. Deze werden aanzien als voorbodes van de toekomst.
• De Amerikaanse Indianen kenden het wiel niet, en hun lasten werden verder getrokken door paarden of zelfs honden.
• De rol tussen man en vrouw was strikt geregeld. De mannen boden bescherming en zorgden voor voedsel. De vrouwen kookten, zorgden voor kledij en namen de opvoeding van de kinderen waar.
• De woonsten van de Indianen waren regionaal gebonden en sterk verschillend van stam tot stam. De meesten bouwden de alom gekende tipi, maar sommigen woonden in bakstenen huizen of woningen uitgehouwen in de rotsen, de Seminole indianen in Florida bouwden zelfs boomhutten. De Indianen waren meesters om zich aan te passen aan hun natuurlijke omgeving en deden dit dan ook. Zo werden er afbreekbare huizen gebouwd om de bizonkuddes te kunnen volgen, er zijn zelfs gevallen gekend van indianen die een huis bouwden uit ijs.
Bedenking
Frappant is voor mij in een tijd van overdreven politieke correctheid deze zwarte bladzijde nog steeds niet wordt erkend door de Verenigde Staten noch door de wereld. Amerika is terecht diepbeschaamd over zijn slavernij verleden, en men zal er alles aan doen om de gekleurde Amerikaanse medeburgers niet te discrimineren. Rondom het thema van de moslims wordt alles aangepakt met fluwelen handschoenen, doch enige vorm van spijt of verzoening met de eerste bewoners van dit machtige continent blijft uit of is schromelijk onvoldoende.
Bepaalde wereldcatastrofes zoals de Shoah, bepaalde oorlogen en volkerenmoorden worden passend herdacht, slachtoffers worden gecompenseerd, monumenten worden opgericht voor de slachtoffers doch de Native American is gevallen tussen de plooien van de geschiedenis.
Tijdens de eerste en de tweede wereldoorlog hebben verschillende Native American regimenten met een uitzonderlijke bravoure gevochten tegen de vijand van de Verenigde Staten. In de twee wereldoorlog werden alle radioberichten trouwens ingesproken in een Apache dialect, de nazi’s hebben tevergeefs geprobeerd de berichten te begrijpen. Hetzelfde scenario speelde zich af in de oorlog tegen Japan, in Iwo Jima en andere zware veldslagen hebben de Native Americans gevochten in de geest van hun illustere voorvaderen. Een schril contrast met de honderden akkoorden die ooit zijn afgesloten tussen de Amerikaanse regering en de Indiaanse stammen, nog geen tien procent is gerespecteerd door de blanken.
Een welgemeend excuus zou niet alleen op zijn plaats zijn doch een erkenning voor een cultuur die bijna werd vernietigd en die een terechte plaats heeft in het firmament van het collectief werelderfgoed. Nu nog zijn de Indianen trots, het is dan ook niet wenselijk hen nu te behandelen als een achtergestelde groep, maar door de waardering van hun uitzonderlijke cultuur zou automatisch ook het zelfvertrouwen van een volk terug opstaan en zou het spoor der tranen misschien eindelijk ophouden.
Foto’s: rechten vrij.
